قهر پرنده های مهاجر از ایران / راهکاری برای آشتی دوباره

بسیاری از پرندگان و سایر حیوانات، در فصول مختلفی از سال اقدام به مهاجرت کرده تا از شرایط نا مساعد آب و هوایی و همچنین غذایی دور شوند و به منطقه‌ای برسند که شرایط آب هوایی مطلوب داشته و غذا یافت شود. این پرندگان تاثیر بسیار مهمی بر روی اکوسیستم گذاشته و در چرخه طبیعت نقش بسیار مهمی دارند.

بسیاری از پرندگان از راه‌هایی به جز پرواز اقدام به مهاجرت می‌کنند. مانند پنگوئن‌ها که از طریق شنا و پیاده روی مهاجرت می‌کنند. مهاجرت پرندگان احتمالا پر رمز و راز‌ترین رفتار این جانداران است.

تالاب‌ها مکان‌های بسیار مناسبی برای مهاجرت پرندگان است. بسیاری از پرندگان، تالاب‌ها را به عنوان مقصد خود انتخاب کرده و به صورت گروهی به تالاب‌ها می‌آیند. کشور ما هرساله، پذیرای تعداد بالایی از گونه‌های پرندگان مهاجر است. تالاب‌های استان چهارمحال و بختیاری سالانه در دو نوبت میزبان پرندگان مهاجر با ارزش حفاظتی بالا هستند، تاکنون ۲۹۶ گونه پرنده در استان شناسایی و ثبت شده است. کشور ما در مسیر پرندگان مهاجر قرار دارد و می‌توان در فصل هایی که زمان مهاجرت پرندگان است، آنها به راحتی در آسمان و تالاب‌ها مشاهده کرد.

دلیل اولیه و اصلی مهاجرت پرندگان تغییرات آب و هوایی فصلی و تغییر در میزان منابع غذایی است و سالانه بیش از نیمی از ۱۰ هزار گونه پرنده دنیا که شامل ۵۰ میلیارد پرنده می‌شود مهاجرت می‌کنند. با سرد شدن هوا امکان پیدا کردن غذا برای پرندگان سخت شده و به مناطق گرمسیر می‌روند تا غذای مورد نیازشان را پیدا کنند. البته فقط پیدا کردن غذا دلیل مهاجرت پرندگان نیست. مواردی مانند تولید مثل، بیماری و وجود شکارچیان از دیگر دلایل مهاجرت پرندگان محسوب می‌شود.

پرندگان، فصل بهار و پاییز را به عنوان زمان مهاجرت خود انتخاب می‌کنند اما پرندگانی هم هستند که در تمام روزهای سال مهاجر هستند. زمان پیمودن مسیر مهاجرت گاهی چند هفته و گاهی چند ماه به طول می‌انجامد. این زمان نیز به طول مسیر مهاجرت، سرعت پرواز، مسیر و توقف‌های پرنده بستگی دارد.

این امکان وجود دارد، در طول مسیر مهاجرت خطرهایی پرندگان را تهدید کند و همین خطرها سبب می‌شود تا بسیاری از این پرندگان در طول مسیر از بین بروند. کمبود غذا، وجود شکارچیان، برخورد با ساختمان‌های بلند مرتبه، شکار توسط حیوانات وحشی و...... از خطراتی است که این پرندگان مهاجر را تهدید می‌کند.

به هر حال، مهاجرت سفری سخت ولی لازم برای پرندگان است. اگر پرندگان مهاجرت نکنند، به مراتب زندگی سخت تری خواهند داشت. اگر هیچ پرنده‌ای مهاجرت نکند، منابع غذایی در مکان‌های زادآوری بسرعت تمام می‌شود و بسیاری از جوجه‌های نوزاد از گرسنگی از بین می‌روند.

به منظور افزایش توجه جهانی به موضوع اهمیت پرندگان مهاجر، از سال ۲۰۰۶ میلادی توافقنامه پرندگان مهاجر آبی افریقا- اوراسیا (AEWA) اقدام به نامگذاری و برگزاری روز جهانی پرندگان مهاجر نموده است. در هر سال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر بر روی هدف و عنوان به‌خصوصی متمرکز می‌گردد به عنوان مثال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر در سال ۲۰۰۶ عبارت بود از، پرندگان مهاجر هم اکنـون به کمــک مــا نیازمندند.

بسیاری از ما، با رفتارها و عادت‌های نا پسندی که داریم، سبب می‌شویم تا این پرندگان، جان خود را از دست بدهند. ریختن زباله در آب‌ها و همچنین تالاب هایی که مکان انتخابی پرندگان مهاجر است، سبب می‌شود تا زباله میان جلبک و خزه‌ها پنهان شده و پرنده به اشتباه آن زباله را بخورد. همین امر سبب می‌شود تا جان خود را از دست دهد.

بسیاری از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشورمان، به سبب ناکارآمدی بسیاری افراد خشک و یا کم آب شده است. همین امر سبب شده است تا پرندگان مهاجر، میل و اشتیاق کم تری برای سفر به ایران داشته باشند.

به گفته بسیاری از کارشناسان هر موجود زنده ای که وارد یک اکوسیستم می شود، با تغذیه و زاد و ولد بر روی تعادل اکولوژیکی آن اکوسیستم تاثیر می گذارد. پرندگان مهاجر یکی از همین موجوداتی هستند که تاثیر مستقیم بر روی اکوسیستم زمین دارند. پرندگان در شهرها، پارک‌ها، جنگل‌ها، کوه‌ها، تالاب‌ها و در خط ساحلی دریاها و دریاچه‌ها دیده می‌شوند و با پیوند دادن تمام این زیستگاه‌ها از طریق مهاجرت فصلی، علاوه بر حفظ چرخه های طبیعی، ارتباط انسان با کره زمین، محیط‌زیست و حیات وحش را یادآور می شوند.

بسیاری دیگر از کارشناسان درباره وجود پرندگان مهاجر و تاثیر حضور آنها بر روی اکوسیستم زمین گفته‌اند که اگر پرندگان مهاجر وارد اکوسیستم تالاب نشوند و یا این اکوسیستم آمادگی میزبانی از پرندگان مهاجر را نداشته باشد، نه تنها تعادل اکولوژیکی تالاب بر هم می خورد، بلکه شاهد افزایش جمعیت حشرات و کرم ها و دوزیستان و موش ها و مارها خواهیم بود، زیرا مهاجران تالاب از این گونه ها تغذیه می کنند و دشمن طبیعی آنان از بین می رود لذا هرگونه دست اندازی و تغییر در اکوسیستم می تواند نتایج منفی، خطرناک و گاه غیر قابل برگشت داشته باشد.

کلام آخر

کشور ما در زمینه حفظ و نگهداری محیط زیست، سابقه درخشانی ندارد و به همین دلیل است که در بسیاری از مناطق مختلف کشور، شاهد خشک شدن دریاچه‌ها و تلاب‌ها همچنین از بین رفتن تعدادی از جنگل‌ها شده‌ایم. از بین رفتن رودخانه‌ها و تالاب‌ها سبب می‌شود تا پرندگان مهاجر به کشورمان سفر نکنند و همین دلیل سبب می‌شود تا نظم اکوسیستم زمین در کشورمان برهم بخورد. نمونه از بین رفتن محیط‌زیست و خشک شدن دریاچه هارا می‌توان در دریاچه ارومیه به وضوح مشاهده کرد. امید است با همت مسئولان محیط‌زیست و همچنین سایر مسئولانی که می‌توانند در راستای تقویت تالاب ها، دریاچه‌ها و... گامی بردارند، تلاشخود را دریغ نکنند تا شاهد آمدن تعداد بیشتری از پرندگان مهاجر به کشور باشیم.