اوبر و لیفت؛ ۲ رقیب جدید انحصارطلب؟

همانطور که در کشور ما استارتاپ‌هایی مانند اسنپ و تپسی با هم در رقابت هستند، استارتاپ‌های تاکسی اینترنتی در کشورهای دیگر مانند اوبر و لیفت نیز رقابت شدیدی با هم دارند. لیفت در زمان همه‌گیری کرونا ترجیح داد که در بخش تاکسی اینترنتی باقی بماند. این در حالی است که اوبر گزینه‌های سودآور زیادی را برای کسب درآمد به خدمات خود اضافه کرد. برای مثال اوبردر زمان کرونا به یک غول سفارش و تحویل غذا تبدیل شد.

روز چهارشنبه سهام لیفت ۳۰ درصد کاهش یافت و باعث نگرانی سرمایه گذاران در خصوص رقابت با اوبر شد. البته از سال ۲۰۱۹ یعنی از زمانی که این عرضه اولیه این استارتاپ‌ها ارائه شد سهام این دو کمپانی کاهش یافت. این کاهش در مورد اوبر ۳۵ درصد اما در مورد لیفت ۷۰ درصد است.

اوبر علاوه بر بخش تحویل غذا که کاهش درخواست‌های سفر را در زمان کرونا جبران کرد، بخش حمل و نقل کالا که معادل بخش وانت اسنپ است نیز درآمد زیادی کسب می‌کند. اوبر یک کمپانی لجیستیک را به قیمت ۲٫۲۵ میلیارد دلار برای راه‌اندازی این بخش خریداری کرد. از طرفی لیفت هم شبکه اجاره دوچرخه و اسکوتر نیز دارد اما درآمد آنچنانی از این بخش ندارد.

سال‌هاست که اوبر در حال کسب سود عملیاتی است و این در حالی است لیفت در سه ماه گذشته به سود عملیاتی رسید. در سه ماه گذشته نیز سود عملیاتی اوبر از لیفت بیشتر بود. جاه‌طلبی اوبر برای تبدیل شدن به قطب حمل و نقل و استراتژی آن برای ورود به بخش‌های دیگر به وضوح قابل مشاهده است.

یکی از دلایلی که درآمد اوبر از لیفت در بخش مسافربری بیشتر است تفاوت در نرخ کرایه است. کرایه اوبر در آمریکا به ازای هر مایل ۱۰ درصد نسبت به لیفت بیشتر است. با وجود اینکه هر دو کمپانی در زمان مشابه و با نسبت‌های مشابه نرخ کرایه خود را تعیین می کنند اما نرخ کرایه اوبر بیشتر است.

این دو کمپانی در متوسط پرداختی خود به راننده‌ها نیز تفاوت دارند. اوبر می‌گوید رانندگانی که بیش از ۲۰ ساعت در هفته کار می‌کنند به طور متوسط به ازای هر ساعت با احتساب انعام و هزینه بنزین ۳۹ دلار دریافت می‌کنند. اما اوبر دستمزد راننده را به ازای هر ساعت ۲۴ دلار اعلام کرد. بخش تحویل غذا اوبر باعث شد تا مشتریان غذا بعدا برای سفرهای خود نیز از اوبر استفاده کنند.

کاربران لیفت در سه ماهه اول ۲۰۲۲ نسبت به دوران قبل از کرونا یعنی سه ماهه اول ۲۰۱۹، ۱۳ درصد کمتر بود. این در حالی است که کاربران اوبر در همین بازه زمانی ۲۳ درصد افزایش یافت. اما سرمایه گذاری‌ها و هزینه‌های اوبر برای راه‌اندازی بخش‌های تحویل غذا و جابه‌جایی بار باعث شد خروج نقدینگی این کمپانی از لیفت بیشتر باشد. با این حال نقدینگی اوبر دو برابر لیفت است.

اوبر هر روز بیشتر به انحصار کامل سیستم مسافربری نزدیک می‌شود. با وجود اینکه اوبر هنوز رقیبانی دارد اما برنامه دارد تا سال ۲۰۲۵ انحصار کامل این صنعت را به دست بگیرد. اوبر از زمان آغاز به کار خود تلاش کرد تا رقیبان خود را در زمینه مسافربری حذف کند و مالکیت آنها را بگیرد. اوبر مشتریان روزانه و عادی تاکسی‌ها را از آنها گرفت. پس از آن اوبر با برخی شرکت‌های تاکسی‌رانی قرارداد بست و گزینه اوبرتاکسی را به گزینه‌های سفر خود اضافه کرد.

نگرانی‌ها درخصوص اینکه اوبر به صورت جهانی انحصار تاکسیرانی را به دست بگیرد در حال افزایش است. انحصاری شدن استارتاپ‌ها مزایا و معایبی دارد که به افراد زیادی آسیب می‌زند. انحصار استارتاپ‌ها مردم را تشویق به سرمایه گذاری می‌کند. دولت هم می‌تواند از مقیاس بزرگ آنها استفاده کند و قیمت آنها را کنترل کند. از طرفی استارتاپ‌های انحصاری کنترل کامل یک خدمات یا صنعت را در دست دارند و می‌توانند قیمت‌های مصرف کننده را به اختیار خود افزایش دهند. از آنجایی تنها انتخاب موجود هستند مردم مجبور می‌شوند هزینه‌های بالا را پرداخت کنند.

هنگامی که یک کمپانی انحصار یک صنعت را می‌گیرد می‌تواند دستمزدها و مازاد مصرف کننده را کاهش دهد فقط چون قدرت انجام این کار را دارد. به تازگی نیز شکایت جدیدی علیه اپلیکشن‌های تحویل غذا در آمریکا از جمله اوبر به دلیل اعمال قدرت انحصاری بر رستوران‌ها و مشتریان مطرح شد.

معمولا هنگامی که یک تجارت به انحصار می‌رسد با در زمینه دستمزد و قیمت با کارکنان و مشتریان خود منصفانه برخورد نمی‌کند. اما لیفت هنوز اقدامی در جهت گرفتن انحصار انجام نداده است و به این دلیل هنوز گزینه محبوبی برای مردم به شمار می‌آید.