سایه برجام بر سر بازار خودرو / کاهش قیمت شدید در راه است؟

بازار خودروی کشور این روزها در رکودی سنگین به سر می‌برد و همزمان با آن، میانگین قیمت (شامل خودروهای داخلی و خارجی) نیز اندکی کاهش را تجربه کرده است. بنابر داده‌های بازار آنلاین «دیوار» متوسط قیمت در کل بازار خودرو طی دو هفته ابتدایی مهر ماه و در مقایسه با بازه زمانی مشابه در شهریور، حدود ۵/ ۱ درصد کاهش را به خود می‌بیند.

از اوایل شهریور تا پایان نیمه نخست مهر ماه، اتفاقاتی رخ داد که همه آنها بر روند قیمتی بازار خودرو تاثیرگذار بود. در اوایل ماه گذشته، بازار خودرو به ویژه مدل‌های خارجی، با شوکی ناگهانی ناشی از اعلام طرح مجلس شورای اسلامی برای آزادسازی واردات مواجه شد. در آن مقطع خبر رسید مجلسی‌ها طرحی را مبنی بر آزادسازی مشروط واردات خودرو تدوین کرده و قرار است به زودی در صحن علنی مطرح شود. اعلام همین خبر کافی بود تا بازار خودروهای وارداتی در مسیر افت قیمت قرار بگیرد و خیلی‌ها فروشنده شوند. طرح آزادسازی واردات خودرو یکی از بندهای طرح بالادستی مجلس شورای اسلامی به نام ساماندهی خودرو است که از اوایل شهریور بحث آن داغ شد. بر این اساس قرار شد واردات خودرو به ازای صادرات و بدون انتقال ارز، آزاد شود، تا پس از سه سال و چند ماه، ممنوعیت ورود خودرو به کشور لغو و بازار در آستانه رقابتی هرچند اندک قرار گیرد.

با وجود آنکه مشخص نبود این طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی رای بیاورد، بازار خودرو (خارجی و داخلی) بلافاصله به آن واکنش نشان داد و میانگین قیمت در عرض یک هفته حدود شش درصد کاهش یافت.

 انتظار می‌رفت مجلسی‌ها خیلی زود طرح آزادسازی واردات خودرو را به رای بگذارند، با این حال بیش از سه هفته طول کشید تا طرح موردنظر در صحن علنی مطرح شود. سرانجام نیز در بیست و چهارم شهریور، طرح آزادسازی واردات خودرو در صحن علنی مجلس مطرح و با رای بالایی به تصویب رسید. با تبدیل طرح آزادسازی واردات خودرو به مصوبه، روند نزولی قیمت در بازار خودرو به ویژه خارجی‌ها ادامه یافت و مشتریان به ریزش سنگین در بازار امیدوار شدند. این در حالی بود که مصوبه واردات خودرو به سد شورای نگهبان برخورد کرد و این شورا با ذکر چند ایراد، آن را به مجلس بازگرداند.

هرچند اعلام خبر عدم تایید مصوبه واردات خودرو در شورای نگهبان، جرقه رشد قیمت را در بازار (به ویژه بازار خودروهای خارجی) زد، اما واکنش فعالان عرصه واردات و کارشناسان و اعلام اینکه ایرادات شورای نگهبان قابل رفع هستند، اجازه شعله‌ور شدن قیمت را نداد. تا قبل از ارسال مصوبه واردات خودرو به شورای نگهبان، گمان می‌رفت این شورا مصوبه موردنظر را بر خلاف سیاست‌های کلی نظام به ویژه اقتصاد مقاومتی دانسته و آن را به این دلیل رد کند، اما ایرادات بسیار ساده‌تر به نظر می‌رسید. چندی بعد نمایندگان مجلس نیز اعلام کردند ایرادات شورای نگهبان به مصوبه آزادسازی واردات خودرو قابل رفع است و کمیسیون صنایع آن را اصلاح و به صحن علنی خواهد برد. با توجه به اظهارات کارشناسان، فعالان عرصه واردات و مجلسی‌ها، همان اندک جرقه‌های افزایش قیمت در بازار خودرو نیز خاموش شد و منحنی قیمت به نوعی روی ریل ثبات افتاد. این در حالی بود که بازار خودرو این‌بار شوک ناشی از افزایش قیمت ارز را دریافت کرد و چند روزی منحنی قیمت روندی صعودی را به خود گرفت.

 با کاهش التهاب در بازار ارز، قیمت خودرو نیز رو به نزول رفت، با این حال آن طور که فعالان بازار عنوان کردند، خرید و فروش چندانی صورت نگرفت.

حالا طبق آنچه از بازار به گوش می‌رسد، منحنی قیمت در نیمه نخست مهر و در مقایسه با مدت مشابه شهریور، حدود ۵/ ۱ درصد کاهش یافته و بازار در انتظار تعیین تکلیف دو مساله است، یکی سرنوشت مصوبه آزادسازی واردات خودرو و دیگری مذاکرات برجام.

تصور عمومی و البته نظر کارشناسان و فعالان عرصه خودرو این است که تایید مصوبه آزادسازی واردات و بازگشت رسمی ایران به مذاکرات برجام و حصول توافق، بدون تردید ریزش قیمت در بازار خودرو را رقم خواهد زد. حتی رخ دادن یکی از این اتفاقات نیز منحنی قیمت خودرو را نزولی خواهد کرد، به نحوی که مثلا اگر مصوبه واردات خودرو به تایید شورای نگهبان برسد و در آستانه اجرا قرار گیرد، واکنش بازار به این ماجرا قطعا ریزش قیمت خواهد بود. برخی کارشناسان معتقدند با ازسرگیری واردات خودرو، حداقل ۵۰ درصد از قیمت خودروهای خارجی خواهد ریخت. به گفته آنها، ریزش قیمت در بازار خودروهای وارداتی، به بازار داخلی‌ها نیز سرایت خواهد کرد، زیرا یکی از دلایل گران شدن خودروهای تولید داخل‌(در کنار دو عامل ارز و انتظارات تورمی) جهش قیمت وارداتی‌ها بوده است.

 بنابراین با تایید نهایی مصوبه آزادسازی واردات خودرو و اجرای رسمی آن، موجی از کاهش قیمت، بازار را در بر خواهد گرفت؛ موجی که سرعت آن در بین مدل‌های خارجی بسیار بیشتر خواهد بود.

اما در کنار مساله آزادسازی واردات، بازگشت ایران به مذاکرات برجام نیز مساله مهم و اثرگذار‌ دیگری در بازار خودرو به شمار می‌رود. به گفته کارشناسان، صرف اینکه ایران رسما به مذاکرات بازگردد، سبب کاهش انتظارات تورمی خواهد شد و این موضوع قیمت ارز را نزولی کرده و به تبع آن، منحنی قیمت در بازار خودرو هم رو به افت خواهد رفت. طبعا اگر مذاکرات به نتیجه برسد توافق هسته‌ای و برجام احیا شوند، انتظارات تورمی نیز سقوط خواهد کرد و اثر آن بر بازار ارز و خودرو بسیار زیاد خواهد بود. بنابراین بازار خودرو ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور با دو سورپرایز مواجه شود که نتیجه آنها ریزش سنگین قیمت است، چه در بازار خارجی‌ها و چه داخلی‌ها.

  بازار خودرو در رکود

اما بازار خودرو این روزها نیز در رکو‌د به سر می‌برد و منحنی قیمت نیز تقریبا به ثباتی نسبی رسیده است. آن طور که فعالان بازار می‌گویند، خرید و فروش چندانی صورت نمی‌گیرد و شهروندان در حالت انتظار قرار دارند و چشم به آینده دوخته‌اند.

آنها منتظرند تا ببینند چه اتفاقی برای برجام و مصوبه واردات خودرو رخ می‌دهد، از همین رو خرید و تا حدی فروش را در این مقطع ریسک می‌دانند. برخی شهروندان چشم انتظار کاهش قیمت از ناحیه آزادسازی واردات خودرو و البته احیای برجام نشسته‌اند تا قیمت خودروها به توان خرید آنها نزدیک شود. به نظر می‌رسد میل به خرید در بازار خودرو بسیار کم شده، حال آنکه برخی از بیم ریزش قیمت و افت ارزش سرمایه‌شان (خودرو)، حاضر به فروش هستند. میل به فروش نیز البته چندان زیاد نیست، چه آنکه به هر حال در سمت عرضه هم انتظاراتی مبنی بر اینکه مصوبه واردات خودرو تایید نخواهد شد و مذاکرات برجام نیز به جایی نمی‌رسد، وجود دارد. در واقع برخی گمان‌شان این است که منحنی قیمت خودرو در آینده و به دلیل عدم تایید مصوبه واردات و به سرانجام نرسیدن برجام، رو به رشد خواهد رفت، از همین رو فروش در مقطع فعلی را ریسک می‌دانند. هرچه هست، بازار خودرو فعلا در رکودی سنگین به سر می‌برد و اگر ارز دوباره هوس گرانی به سرش نزند و انتظارات تورمی بالا نرود، بعید است منحنی قیمت در این بازار صعودی شود.