راه دور و دراز ایـمن‌سـازی

تهران در حال‌ حاضر و بنا بر آمار ارائه‌‎شده از سوی مدیریت شهری، ۳۵هزار ساختمان ناایمن دارد که البته این ناایمنی‌ها، ضرایب متفاوتی دارند و در لیست این ۳۵ هزار، نیمی از ساختمان‌های دولتی و گاهی ساختمان‌های خود شهرداری هم قرار گرفته‌اند و با این احتساب، ۵۰ درصد ساختمان‌های دولتی در پایتخت (محل تجمیع همه وزارتخانه‌ها و تمامی ارگان‌ها و نهادهای ایران) ناایمن و خطرآفرین هستند. نکته اما وجود ۷۵ ساختمانی است که به‌‎گفته اعضای شورای شهر تهران وضعیتی بحرانی دارند و هر آن ممکن است خاطره ریزش‌هایی مثل ساختمان پلاسکو را بازآفرینی کنند.بحث ناایمن بودن ساختمان‌های تهران هر از چندگاهی مطرح و آمار و ارقامی نیز در این میان رد و بدل می‌شود. روزهای اخیر هم لابه‌لای آماری که از سوی اعضای شورای شهر تهران مبنی بر پیشرفت ایمن‌سازی و در عین حال حضور و وجود ملموس خطر بود و نیز صحبت‌هایی از سازمان آتش‌نشانی درباره اختیارات ناچیز این سازمان، شاید این جمله بیش از همه توجه مخاطب را جلب می‌کرد که «گزارشی در این‌باره داریم که اگر کسی آن را بخواند، شب نمی‌تواند راحت بخوابد»؛ جمله‌ای از مهدی پیرهادی، عضو شورا که درباره گزارش همین ساختمان‌های ناایمن که بحث‌شان مطرح است، ایراد شد.

به‌تازگی مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران نیز گفته است که هیچ‌جای دنیا این‌طور نیست که آتش‌نشانی نتواند ساختمان ناایمنی را پلمب کند! اما بی‌توجهی مالکان به چه دلیل است؟ مالکان ساختمان پلاسکو در تهران و یا متروپل در خوزستان؟ چرا دستگاه‌های خاص و متولی نمی‌توانند ضمن تشخیص ناامنی، مالکان را وادار به پلمب کنند و نگذارند خسارت‌های جانی و مالی ملی با ابعاد وسیع مادی و روحی به مردم تحمیل شوند؟ صمت در این گزارش به بررسی ساختمان‌های ناایمن پرداخته است.

از ۳۵ هزار ساختمان ناایمن، ۷۵ ساختمان وضع بحرانی دارند

بیش از ۳۰ هزار ساختمان ناایمن در تهران شناسایی شده‌اند؛ برخی ساختمان‌ها در وضعیت بحرانی قرار دارند، تعدادی از ساختمان‌های ناایمن کلانشهر تهران مربوط به ارگان‌های دولتی و غیردولتی هستند و به‌گفته مهدی پیرهادی «هیچ توجیهی ندارد که ساختمان‌های دستگاه‌های دولتی و حتی خود شهرداری برای تامین رقم کمی دچار مشکل شوند و ناایمن باشند.»

۳۵ هزار ساختمان ناایمن (البته با ضرایب ایمنی متفاوت) در شهر تهران شناسایی و ارزیابی شده‌اند و همچنان «۷۵ ساختمان در وضعیت بحرانی قرار دارند.» این در حالی است که در سال‌های گذشته شاهد آتش‌سوزی‌های زیادی در ساختمان‌های فرسوده شهر مانند پلاسکو، سینا اطهر و... بودیم که در این حوادث تعدادی از شهروندان و آتش‌نشانان جان خود را از دست دادند. گفتنی است مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران از کاهش تعداد ساختمان‌های ناایمن پایتخت از ۱۲۹ به ۷۵ ساختمان خبر داده و گفته: این ۷۵ ساختمان ناایمن وضعیت بحرانی دارند و باید به‌عنوان اولویت به ایمن‌سازی آنها پرداخت و نمی‌توان گفت وضعیت کدام‌یک خطرناک‌تر از دیگری است. اما به‌گفته مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران «۵۰ درصد ساختمان‌های دولتی ناایمن هستند و اگر بودجه‌ای هم برای ایمنی داشته باشند، صرف خرید شکلات می‌کنند!» محمدی گفته: برای تک‌تک ساختمان‌های پرخطر با کمک دستگاه قضایی پرونده تشکیل شده، اما همچنان تعداد این ساختمان‌ها دورقمی است. وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی آن‌چنان پای‌کار ایمن‌سازی نیامده‌اند تا جایی که مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهر تهران می‌گوید: «بخش عمده‌ای از ساختمان‌های دولتی تاییدیه آتش‌نشانی ندارند و از هفته آینده برای آنها اخطاریه می‌فرستیم.»

برخی از سازندگان به ایمنی توجه نمی‌کنند

فرید حسین‌زاده، فعال صنعت ساختمان به صمت گفت: در چندین سال گذشته، شاهد ویرانی بسیاری از ساختمان‌ها به‌دلیل عدم‌رعایت اصول ایمنی بوده‌ایم. نادیده گرفتن مسائل ایمنی، یکی از عواملی است که باعث آسیب دیدن بسیاری از ساختمان‌ها به‌دلیل حوادث مختلف می‌شود و در نتیجه، جان و مال مالکان این ساختمان‌ها در معرض خطر قرار می‌گیرند. مکررا سازمان آتش‌نشانی هشدارهایی درباره رعایت اصول ایمنی برای ساختمان‌های در حال ساخت صادر کرده است، اما بسیاری از مالکان این ساختمان‌ها، بی‌تفاوت به این هشدارها رفتار می‌کنند.

وی در ادامه بیان کرد: سازندگان ساختمان‌ها به‌ندرت به مسائل ایمنی توجه می‌کنند و ساخت‌وساز صحیح را در نظر نمی‌گیرند. باوجود هشدارها و نظارت سازمان آتش‌نشانی بر ایمنی ساختمان‌ها، همچنان تعداد زیادی ساختمان خطرناک و در معرض خطر فروپاشی وجود دارند. برخی از سازندگان به‌دلیل هزینه‌های بالای ایمن‌سازی ساختمان‌ها، به هشدارهای سازمان آتش‌نشانی توجه نمی‌کنند و قوانین مربوط به ساخت‌وساز، به‌ویژه آیین‌نامه مبحث ۱۹ را نادیده می‌گیرند. این مسئله باعث می‌شود که حتی با زلزله‌های کوچک، شاهد ویرانی ساختمان‌های ناایمن باشیم.

ایمنی ساختمان‌ها اهمیت زیادی دارد

این کارشناس تاکید کرد: سازمان آتش‌نشانی تا حد زیادی تلاش کرده است تا با انجام بازرسی‌ها و رعایت دستورالعمل‌های ایمن‌سازی، موفقیت‌هایی کسب کند؛ اما متاسفانه بسیاری از مالکان مقاومت و از رعایت اصول ایمنی آتش‌نشانی صرف‌نظر می‌کنند و با این رفتار، جان خود و دیگران را به‌خطر می‌اندازند. از طرف دیگر، سازمان آتش‌نشانی قدرت قانونی لازم را برای اجبار این افراد به رعایت مقررات ایمنی در اختیار ندارد، بنابراین نمی‌تواند به‌طورکامل در حیطه اختیارات خود عمل کند. حسین‌زاده افزود: اهمیت ایمنی ساختمان‌ها به‌دلیل ارتباط مستقیم با جان مردم بسیار برجسته است. از این‌رو، ایمنی ساختمان‌ها یک وظیفه همگانی است که باید به آن توجه کرد. با ایجاد هماهنگی و فرهنگ‌سازی موضوع، می‌توانیم روزبه‌روز شاهد کاهش خطرات مختلف در ساختمان‌های شهری باشیم. وی معتقد است: کنترل ساخت‌وسازهای شهری به‌منظور توسعه متوازن و بهینه شهر از طریق اجرای ضوابط و مقررات ساخت‌وساز انجام می‌شود. متاسفانه، عدم‌اجرای بسیاری از این ضوابط و مقررات، مدیریت شهری را به اقداماتی مانند کنترل مداوم ساخت‌وسازها و تعیین ضمانت‌های اجرایی قانونی برای رعایت ضوابط و مقررات واداشته است. باوجود تلاش‌های مدیریت شهری در این زمینه، هنوز هرساله تعداد قابل‌توجهی از تخلفات ساختمانی در تهران گزارش می‌شود.

وی در پایان گفت: موضوع ساختمان‌های ناایمن فقط مختص مراکز اداری و تجاری نیست. در تهران هزاران هکتار بافت فرسوده وجود دارد که می‌تواند در مواقع بحرانی برای مردم خطرساز باشد. باید به مالکان فشار آورد تا قانون اعمال شود. در نهایت اینکه خلأهای قانونی در زمینه ساختمان‌های ناایمن وجود دارد؛ کارشناسان حریق می‌گویند که ماموران آتش‌نشانی در ایران فقط می‌توانند به ساختمان‌های ناایمن اخطار دهند، حتی نمی‌توانند یک انشعاب هم قطع کنند. این در حالی است که در کشورهایی مانند ژاپن و انگلیس، ماموران آتش‌نشانی حتی اجازه پلمب ساختمان‌های ناایمن را دارند. بنابراین باید به این موضوع مهم نگاه عمیق‌تری کنیم تا شرایط وخیم‌تر نشود. مسلما با همکاری و همکاری همه نهادها، می‌توانیم ساختمان‌های ناایمن را ایمن‌سازی کنیم.

ساختمان‌های پرخطر در کلیت مشکل دارند

علی اشتری، کارشناس ایمنی به صمت توضیح داد: متاسفانه درباره ساختمان‌های پرخطر و ناایمن در شهر تهران، هرازگاهی آماری منتشر می‌شود که تعداد این ساختمان‌ها تا چه اندازه کاهش یافته است. موضوع اصلی این ساختمان‌ها، بحث تعداد آن نیست، بلکه موضوع کلیت ساختمان‌های ناایمن است که باید موردبحث قرار بگیرد. زمانی که در قانون‌گذاری خشت اول کج گذاشته شود، اصلاح نواقص موجود سخت می‌شود. تهران سالیان سال است که با شهرسازی غلط و ساخت‌وسازهای غیراصولی، شرایط سختی را تجربه می‌کند. وی در ادامه بیان کرد: اینکه تنها ساختمانی را از لحاظ استانداردهای آتش‌نشانی، ناایمن تلقی کنیم و سالانه تنها چند عدد از آنها را ایمن کنیم، چاره کار نیست. ایمنی در ساخت‌وساز از همان کلنگ اول شروع می‌شود و تا لحظه تخریب ادامه دارد. ایمنی ساختمان‌ها بحث بسیار گسترده‌ای است و در جهات مختلف باید تابع قوانین مهندسی باشد.

اشتری افزود: ما در سال‌های اخیر، شاهد اتفاقات ناگواری درباره بی‌توجهی به ایمنی ساختمان‌ها بودیم که البته تنها مقصر آن، مسئولان ذی‌ربط نیستند؛ زیرا در شرایطی که هیات‌مدیره ساختمان‌های تجاری و مراکز مهم اداری و حتی تفریحی به تذکرهای ایمنی بی‌تفاوت هستند و ادعا می‌کنند که بحث ایمنی، هزینه‌های زیادی  دارد، کاری از پیش برده نمی‌شود و جان صدها انسان به‌خطر می‌افتد.

سازمان آتش‌نشانی یک ارگان فداکار است

وی درباره عملکرد سازمان آتش‌نشانی در برخورد با ساختمان‌های ناایمن به صمت گفت: سازمان آتش‌نشانی مثل همیشه یک ارگان فداکار و منضبط است و در این راه، تلاش‌های زیادی انجام داده؛ اما مشکلی که وجود دارد، این است که سازمان آتش‌نشانی برای اعمال قانون ساختمان‌های ناایمن با محدودیت روبه‌رو است؛ اتفاقی که در کشورهای پیشرفته رخ نمی‌دهد و سازمان آتش‌نشانی به‌عنوان یک ارگان قانون‌گذار و مجری، مسئولیت‌های زیادی را در حوزه ایمنی ساختمان‌ها انجام می‌دهد.

این کارشناس در خاتمه بیان کرد: در یکی، دو سال اخیر شهرداری و وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان آتش‌نشانی و نهادهای مربوطه اقدامات مناسبی را برای کاهش تعداد ساختمان‌های ناایمن انجام داده و در این راه به موفقیت‌های نسبی رسیده است؛ اما این موضوع کافی نیست و نیاز به تلاش بیشتری دارد تا بتوانیم جان شهروندان را در سطح شهر محافظت کنیم.

سخن پایانی

تهران علاوه بر مشکلاتی همچون ترافیک، آلودگی هوا، فرونشست و گسل‌های متعدد، با چالش ساختمان‌های ناایمن مواجه است، به‌گونه‌ای که براساس یک پایش انجام‌گرفته، ۳۳ هزار ساختمان تنها از منظر حریق ناایمن تشخیص داده شده‌اند و در حالی که به‌تازگی با ورود دادستانی، همتی برای رفع خطر ساختمان‌های ناایمن حداقل در حوزه ساختمان‌های عمومی و پرتردد شکل گرفته است، اما باوجود این، تهران هنوز راه طولانی برای شناسایی و رفع ساختمان‌های ناایمن در همه حوزه‌ها دارد.

برای ارزیابی ساختمان‌های ناایمن در ابتدا باید به بررسی دقیق و کامل ساختمان‌ها پرداخت و ساختمان‌هایی که موارد قانونی در ساخت آنها رعایت نشده است، باید با دستور قضایی مورد پیگیری قرار گیرند. ایمنی این ساختمان‌ها بسیار مهم است تا جان شهروندان در معرض خطر نباشد. مالکان این ساختمان‌ها ملزم به ایجاد تغییرات، رعایت ضوابط و آیین‌نامه‌های مربوطه باشند که توسط سازمان‌های مختلف به آنها ارائه می‌شود.

نکته قابل‌تامل این است که درباره رفع چالش ناایمنی تمام دستگاه‌های متولی باید دست به‌دست هم دهند تا این ناایمنی از شهر تهران رخت ببندد، بنابراین ستاد بحران، سازمان نظام مهندسی، اداره برق، اداره آب و سازمان آتش‌نشانی و مدیریت شهری باید با یکدیگر مباحث را پیش ببرند تا بحث ناایمنی ساختمان‌های پایتخت کنترل شود.