فناوری، ضامن سلامت سالمندان

با افزایش سن، برای اغلب انسان‌ها تغییرات فرسایشی زیادی در بدن اتفاق می‌افتد. مشکلات حرکتی و استخوانی، شنوایی، بویایی و دیگر حواس، بیماری‌های مختلف مثل دیابت، فشار خون و بیماری‌های قلبی، فراموشی و آلزایمر از جمله مشکلات افراد مسن است. طبق مطالعات بیش از نیمی از افراد مسن از درد‌های آزاردهنده رنج می‌برند و سه‌چهارم آنها در بیش از یک قسمت بدن درد دارند که دارو‌های زیادی برای کم و آرام کردن این دردها وجود دارد. اما فناوری هم گزینه‌هایی برای کیفیت بهتر زندگی سالمندان دارد؛ از لباس‌های پوشیدنی که تا حدی عملکرد فیزیوتراپی دارند تا داروهایی که با کمک نانوفناوری سریع‌تر و شفابخش‌تری عمل می‌کنند. بی‌شک مصرف درست دارو‌ها را می‌توان برجسته‌ترین کمک فناوری به سالمندان دانست. معمولا افراد مسن از دارو‌های مختلفی استفاده می‌کنند و به‌طبع مصرف به‌موقع و درست دارو اهمیت زیادی دارد. به‌گفته بسیاری از کارشناسان فناوری تضمین بزرگ و مهمی برای بهبود زندگی سالمندان ایجاد می‌کند و این امکان را به آنها می‌دهد تا استقلال خود را حفظ کنند و طول عمر بیشتری داشته باشند. ابزارها و خدمات تکنولوژی می‌توانند به افرادی که از سالمندان مراقب می‌کنند نیز کمک کنند و آرامش خاطر بیشتری را به آنها هدیه بدهند. این ابزارها همچنین به سلامت و بهداشت بیشتر سالمندان کمک و از صرف هزینه‌های زیاد در بیمارستان‌ها یا مراکز نگهداری از آنها، جلوگیری می‌کنند.صمت در این گزارش به بررسی تاثیر فناوری در بهبود کیفیت زندگی سالمندان پرداخت.

دستگیری نانویی‌ها از سالمندان

فرهاد بخشی، مدیرعامل یک شرکت دانش‌بنیان در زمینه نانوفناوری که به تولید دارو و مکمل‌های دارویی می‌پردازد، با اشاره به ساخت مکمل‌هایی برمبنای کلسیم هیدروکسی آپاتیت به‌منظور درمان و پیشگیری از پوکی استخوان گفت: استخوان یک بافت زنده است؛ یعنی استخوان‌های جدید در طول زندگی جایگزین استخوان‌های قدیمی می‌شوند، اما در افراد مسن، سلول‌هایی که استخوان‌های جدید را می‌سازند، نمی‌توانند به‌سرعت جایگزین سلول‌های قدیمی شوند که این موضوع منجر به از بین رفتن کلی بافت استخوانی شده و استخوان‌ها را ضعیف‌ و شکننده‌ می‌کند. این مشکلات منجر به بیماری پوکی استخوان می‌شوند که اغلب یک بیماری خاموش است.

وی گفت: از آنجایی که ۶۵ درصد استخوان و ۹۷ درصد مینای دندان از ماده کلسیم هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده، این ماده نقش بسیار جدی در درمان و ترمیم پوکی استخوان و پوسیدگی دندان دارد. خوشبختانه چند سالی می‌شود که توانستیم با فرمولاسیون جدید و برای نخستین‌بار مکملی را تولید کنیم که مصرف آ‌ن به ترمیم کامل استخوان و مینای دندان بینجامد؛ به‌عبارت روشن‌تر، علاوه بر کلسیم و فسفر، این ماده هم در فرمولاسیون مکمل‌ها برای درمان پوکی استخوان به‌کار برده شده که افزون بر قرص و مکمل از آن در خمیردندان‌های ترمیم‌کننده، سفیدکننده و براق‌کننده به کار می‌رود و درحال‌حاضر در چند برند خمیردندان مورداستفاده قرار می‌گیرد.

کلسیم برای مغز

به‌گفته این فعال حوزه دانش‌بنیان باتوجه به آزمایش‌هایی که روی ۷۰۰ نمونه دندان در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران و در مرکز پیشگیری از پوسیدگی انجام شد، پژوهشگران این شرکت نانویی فهمیدند این ماده، خاصیت جدی در سفیدکنندگی، ترمیم‌کنندگی، براق‌کنندگی و پیشگیری از پوسیدگی دارد. بخشی گفت: کلسیم کاربردهای متنوعی در بدن دارد. جالب است بدانید که افزون بر درمان پوکی استخوان و رفع دردهای مفصلی، این ماده برای درمان بیماری‌هایی در زمینه مغز و اعصاب هم تجویز می‌شود و در تنظیم اعصاب و مسائل مرتبط با خواب کاربرد زیادی دارد. مکمل‌های تولیدشده با فناوری نانو در بازار موجود است. وقتی بیمار به پوکی استخوان مبتلا می‌شود، به‌ویژه بانوانی که میانسال هستند، چون در عمل گوارش بدن در این سن رو به تحلیل است، باید از قرص‌های بزرگ کلسیم استفاده کنند که بخشی از آن هم جذب نمی‌شود و می‌تواند سبب ایجاد سنگ‌های کلیه شود؛ حال تفاوتی که محصول تولیدی ما با دیگر مکمل‌های تامین کلسیم در درمان‌های پوسیدگی دندان و مشکلات استخوانی دارد، این است که عمل هضم و جذب آن به‌راحتی انجام می‌شود. در واقع، یک‌دهم دوزی که در قرص‌های کلسیم معمول به‌کار می‌رود، در این مکمل قرار داده شده، اما همان‌گونه که گفته شد فرمولاسیون آن به‌گونه‌ای است که درصد زیادی از دارو جذب مناطق مفصلی و استخوانی می‌شود.

سرعت بالای بهبود با یک‌دهم دوز همیشگی

وی در تشریح میزان جذب این مکمل ادامه داد: نخستین عملکرد این دارو این است که اگر بیماران درد مفصلی داشته باشند، به‌سرعت بهبود پیدا می‌کنند؛ ضمن اینکه در این نوع فرمولاسیون، یون‌هایی قرار داده می‌شود که می‌توانند منطقه اصلی درد را تبدیل به منطقه خنثی کنند. جذب این مکمل ۱۰۰ درصد است، به‌همین دلیل دوز آن یک‌دهم دوز کلسیم‌های مشابه در بازار است. گفتنی است به‌طورمعمول ۲۰ درصد کلسیم در قرص‌های معمولی در دسترس زیستی قرار می‌گیرد که بخشی از آن هم دفع می‌شود، اما ما براساس این نوع فرمولاسیون خارجی تلاش کردیم این مکمل‌ها به‌تمامی جذب منطقه آسیب‌دیده در بدن شود و دیگر انجام فرآیند پی‌آرپی (انتقال دارو به کمک تزریق و به‌صورت مستقیم) لازم نیست، زیرا با خوردن کپسول، معضلات مربوط به پوکی استخوان حل می‌شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های این محصول مصرف آن با آب کم است. همان‌گونه که می‌دانید به‌طورمعمول داروهای کلسیم باید با آب فراوان مصرف شوند، اما فرمولاسیون این دارو به‌گونه‌ای طراحی شده که نیازی به نوشیدن آب فراوان نیست. به‌گفته این فعال در عرصه نانودارو حدود یک سال است که این مکمل در سبد دارویی کشور قرار گرفته و بدون تجویز پزشک هم قابل‌خریداری و مصرف آن به‌صورت روزانه یک عدد است. این مکمل نه‌تنها هیچ رسوبی در کلیه ندارد، بلکه موجب تنظیم آنزیم‌های تیروئیدی می‌شود و علاوه بر درمان روماتیسم، در درمان بیماری‌های مربوط به تیروئید هم کارآیی دارد. نمونه خارجی این دارو فاقد برخی یون‌های مفید و تنها ترکیبی از کلسیم و فسفر است، اما در این مکمل، منیزیم و سدیم هم قرار داده شده که به بهبود سریع وضعیت بیمار یا مصرف‌کننده کمک می‌کند.

نمونه خارجی موجود است، اما نه با این کیفیت

وی گفت: نرخ مشابه خارجی این دارو بدون هزینه گمرک به‌ازای هر ۳۰ عدد کپسول یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است، اما نوع ایرانی آن تنها به نرخ ۱۸۰ هزار تومان فروخته می‌شود و میزان دسترسی به آن تا حد زیادی بهبود یافته است. از حدود ۲ ماه گذشته، داروخانه‌ها این دارو را تا ۲ برابر سفارش می‌دهند، همچنین می‌توان در برخی داروخانه‌های اینترنتی آن را یافت. توصیه می‌شود اگر افراد مشکل کمبود ویتامین دی دارند، روزانه به‌همراه این محصول ویتامین دی با هزار آیو مصرف کنند. همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره شد، این ماده در خمیردندان هم به‌کار برده شده که در صورت مصرف آن، مشکل حساسیت‌های دندانی بین ۷ تا ۱۴ روز برطرف می‌شود و تا عمقی‌ترین پوسیدگی‌ها را ترمیم می‌کند.

بخشی با اشاره به صادرات این محصول به برخی از کشورهای خاورمیانه و اروپایی گفت: برآورد شده حجم تولید تا پایان امسال به ۶ تن برسد. همچنین با عراق، قطر، آلمان و انگلیس رایزنی شده تا دارو به این کشورها صادر شود.

درمان دردهای ارتوپدی در خلال یک بازی

علی دلاوری، بازی‌ساز درباره افزایش توانبخشی برای درمان بیماری‌های ارتوپدی و ناشی از اختلالات نورولوژیکی در گفت‌وگو با صمت گفت: باتوجه به وجود برخی چالش‌ها در درمان و مراقبت از معلولان و سالمندان تلاش کردیم تا حدی به رفع آنها بپردازیم. چالش نخست این است که فرآیند توانبخشی فیزیکی و فیزیوتراپی فرآیندی خسته‌کننده است و بیمار بعد از مدتی از ادامه آن منصرف و خسته می‌شود. معضل دوم این است که به‌طورمعمول افراد نیازمند توانبخشی نمی‌توانند به‌تنهایی به پزشک و مراکز درمانی مراجعه کنند و باید دست‌کم یک نفر ‌همراه آنها باشد. همچنین طی این فرآیند هزینه‌های زیادی را می‌طلبد. بر همین اساس تلاش کردیم با درمان و بازی چالش‌های گفته‌شده را رفع کنیم.

وی ادامه داد: ما تلاش کردیم با طراحی یک بازی، فرآیند درمان را لذت‌بخش کنیم و تلاش سیستم را به‌گونه‌ای گسترش دهیم که کارهایی که ازسوی پزشک برای درمان بیمار تجویز شده، در بستر مجازی و با دسترسی آسان انجام شود. در واقع با بازی، پزشک می‌تواند در بستر مجازی به درمان بیمار بپردازد. در کل، استفاده از باز‌ی‌ها می‌تواند از هزینه درمان سالمندانی که از مشکلات ارتوپدی رنج می‌برند، بکاهد و از تعدد مراجعه به مطب‌های پزشکان کم ‌کند.

دلاوری درباره چالش‌های ورود به این بازار گفت: گرچه این بازی امکانات و ویژگی‌های یک محصول را دارد، اما هنوز وارد بازار نشده، زیرا بازار پزشکی هنوز راه را برای ورود و توسعه فناوری‌ها باز نکرده و ما با موضع‌گیری‌های سفت و سختی ازسوی پزشکان مواجه می‌شویم. باتوجه به بازخوردی که من از پزشکان دریافت کردم، بسیاری از آنها ترجیح می‌دادند بیمار به مطب مراجعه کند و استقبال چندانی از این بازی نشد که همین روند موجب کند شدن توسعه بازی در بازار پزشکی خواهد شد.

سخن پایانی

براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تا سال ۲۰۵۰ جمعیت سالمندان جهان به ۲.۱ میلیارد نفر خواهد رسید. باوجود اینکه جامعه ایرانی درحال‌حاضر در «پنجره فرصت جمعیتی» قرار دارد، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۱۴۳۰ جمعیت سالمندان ایران به ۳۲.۱ درصد خواهد رسید. براساس برآوردها، ایران طی ۳۰ سال آینده در اثر افزایش نسبت سالمندان در هرم جمعیتی کشور، با بحران سالمندی مواجه خواهد شد؛ به‌طوری که در سال ۱۴۳۰، بیش از یک‌سوم جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد. براساس آمارها ۱۳.۲ درصد جمعیت استان گیلان و ۴.۹ درصد جمعیت استان سیستان‌وبلوچستان را سالمندان تشکیل می‌دهند و به این ترتیب استان گیلان بیشترین تعداد سالمند و استان سیستان‌وبلوچستان کمترین تعداد سالمند را دارد. سهم سالمندان ایران، از رشد منفی ۱۷ درصدی در سال ۱۳۵۵ به رشد ۲۸ درصدی در سال ۱۳۹۵ رسیده است. کاهش خانوارهای گسترده و متمرکز در یک محله، کاهش بعد خانوار، افزایش آمار تجرد قطعی و زنانه شدن سالمندی ازجمله عوامل مؤثر در تشدید مسئله سالمندی است. افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی درمانی، نیاز به زیرساخت‌های مراقبت از سالمندان، ناپایداری نظام رفاهی و افزایش وابستگی سالمندان، از جمله چالش‌های سالمندی جمعیت است.

براساس شورای ملی سالمندان، حدود ۹۲ درصد از سالمندان حداقل یک بیماری مزمن و ۷۷ درصد حداقل دو بیماری دارند. بیماریهای قلبی، سکته، سرطان و دیابت از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماریهای مزمن سلامتی هستند که سالانه دو سوم مرگ و میر را ایجاد می‌کنند. مرکز ملی پیشگیری از بیماریهای مزمن و ارتقاء سلامت، ملاقات با یک پزشک برای یک معاینه پزشکی سالانه، حفظ یک رژیم غذایی سالم و انجام روتین ورزش برای کمک به مدیریت و یا جلوگیری از بیماریهای مزمن توصیه می‌کند. چاقی یک مشکل رو به رشد در میان افراد مسن است و انجام این فعالیت‌های سبک و ایجاد عادات سالم در زندگی می‌تواند به کاهش چاقی و بیماریهای مزمن مرتبط کمک کند.