هزینه میلیاردی دولت برای واکسن هاری / ۷۰ درصد سگ‌گزیدگی‌ها توسط سگ‌های خانگی

سر هر کوچه و خیابان تعداد زیادی از افراد را می بینیم که درحال غذا دادن به گربه و سگ هستند. بی خبر از اینکه آیا حیوان درمانده بیمار است یا خیر ؟ سگ‌های ولگرد مخزن بیماری هاری هستند و مردم باید مراقب باشند تا دچار گزش نشوند. آمارها نشان می‌دهد که سال گذشته ۳۲۰ هزار مورد فرد حیوان‌ گزیده به مراکز درمانی مراجعه کرده اند که ۸۰ درصد موارد مربوط به سگ‌گزیدگی و ۱۹ درصد مربوط به گربه و یک درصد نیز مربوط به گزش سایر حیوانات بوده است و ۱۴ مورد مبتلا به هاری در ایران داشتیم.

هزینه میلیاردی برای واکسن و سرم ضد هاری

با استناد به آمار وزارت بهداشت برای هر شخص مبتلا به حیوان‌گزیدگی به طور متوسط ۵ ویال سرم ضد هاری با قیمت هر ویال ۵۶ یورو (بسته به وزن فرد مبتلا) و ۳ نوبت واکسن هفت یورویی تزریق می‌شود که هزینه آن برای هر فرد حدود ۳۰۰ یورو خواهد شد. اگر هر یورو را ۵۰ هزار تومان در نظر بگیریم، هزینه هر فرد گزیده شده ۱۵ میلیون تومان می‌شود.

بالغ بر ۸۰% از حیوان‌گزیدگی‌ها مربوط به سگ است. از طرفی، حدود ۲۰۰ هزار نفر سالانه از سوی سگ مورد حمله قرار می‌گیرند. با توجه به قیمت واکسن و سرم ضد هاری تخمین زده می‌شود که هزینه سالانه درمان سگ‌گزیدگی برابر با ۳ هزار میلیارد تومان است. به این عدد هزینه‌های عقیم‌سازی، نگهداری و تغذیه را هم اضافه کنید. از طرفی، هر فردی که بر اثر گزش سگ ولگرد فوت می‌کند، دیه آن را شهرداری باید پرداخت کند. منبع شهرداری هم عوارض‌هایی است که از مردم اخذ می‌کند. ۱۶ نفر در ۱۴۰۰ به دلیل هاری فوت کردند. دیه هر فرد حدود یک میلیارد تومان است.

طبق گزارشی که توسط معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بابل  بدست آمده در سال‌های گذشته تعداد گزش حیواناتی مثل سگ و شغال افزایش داشته است که حدود ۲۵۰ مورد در سال گزارش شده است. واکسن هاری و تزریق ایمنوگلوبولین برای هر نفر ۱۴ میلیون تومان هزینه دارد و طبق تخمین هزینه‌ای  که توسط دانشگاه علوم پزشکی بابل برآورد  شده است؛   ۴۲ میلیارد تومان واکسن هاری و تزریق ایمنوگلوبولین در پی هاری داشته است.با این وجود مسئولان همچنان در زمینه اجرای قوانین سفت و سخت درباره مهار جمعیت حیوانات ولگرد به ویژه سگ‌ها تعلل می‌کنند که در سایه این تعلل، جان بسیاری از شهروندان به خطر افتاده و هزینه‌های سنگینی به کشور تحمیل شده است.

۴۰۰ هراز قلاده سگ ولگرد درتهران

شادی مالکی، معاون امور مناطق سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران اعلام کرد؛ بیش از ۴۰۰ هزار قلاده سگ‌های بدون صاحب فقط در تهران داریم. در کمتر از ۱۰ سال گذشته تنها حدود ۱۰۵ هزار گزارش درسامانه‌های وزارت بهداشت و درمان ثبت شده‌است؛ به عبارتی در مدت ۱۰ سال این آمار ۱۰ برابر شده‌ است. روزانه حدود ۷۰۰ نفر توسط سگ‌های صاحب‌دار و ولگرد مورد گزش قرار می‌گیرند که از این تعداد بیش از ۶۵ نفر توسط سگ‌های ولگرد صورت می‌گیرد.

وزارت بهداشت روزانه نزدیک به یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان خرج تامین و تزریق واکسن ضدهاری برای ۷۰۰ نفر می‌کند. هر فردی که مورد گزش قرار گیرد بین ۲ تا ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان یارانه توسط دولت به وزارت بهداشت بابت تزریق داروی ضدهاری پرداخت می‌شود که این هزینه‌ها از جیب ملت و از طریق یارانه‌ها پرداخت می‌شود. این هزینه‌ها تنها برای واکسن ضدهاری و جدای از هزینه‌های جراحی، تزریق واکسن کزاز و مراقبت های بعد از گزش است. در سال ۱۴۰۰ بیش از ۵۰ انسان در کشور توسط سگ‌ها کشته شدند که ۳۵ کشته کودکان زیر ۱۰ سال بودند.

شهرداری تهران در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۰ میلیارد تومان هزینه سگ‌های ولگرد تهران، شهرداری اصفهان بیش از ۱۵ میلیارد تومان و شهرداری یزد بیش از ۱۰ میلیارد تومان هزینه کرده‌ است. در مجموع ایران سالانه حدود ۱۰۰ میلیارد تومان توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای تغذیه سگ‌های ولگرد هزینه می‌شود. معمولا کانون‌های تجمع سگ‌های ولگرد مناطق مشخصی مانند برخی کانون‌ها در اطراف مراکز دفع پسماند، اطراف جاده‌ها، پارک‌ها، حاشیه شهرها و روستاهایی هستند که به علت غذارسانی غیرقانونی، سازمان‌یافته و مستمر توسط حامیان سگ‌ها، تعداد سگ‌های ولگرد و تجمع آن‌ها در آن مکان افزایش می‌یابد. غذارسانی به یک گونه حیوان خاص، اولویت خاص قائل شدن برای آن حیوان نسبت به حیوانات دیگر است که باعث افزایش جمعیت آن گونه خاص می‌شود.

غذارسانی به هر شکلی نوعی «حیوان آزاری» است و این اقدام از سوی تمام متخصصان محیط زیست در حیات‌ وحش به هیچ صورت و با هیچ توجیهی برای حیوانات ولگرد و حتی حیوانات حیات‌ وحش به رسمیت شناخته نمی‌شود.

کشوری که سگ ولگرد ندارد

مسئولان هلند تلاش بسیاری برای مدیریت جمعیت سگ‌ها کردند و کارشان نتیجه‌بخش هم بوده است. در حال حاضر این کشور، اولین کشور بدون سگ ولگرد در دنیا است. هلند از قرن۱۹ام، جمعیتی بسیار بزرگ از سگ‌ داشت. در آن دوران هلندی‌ها داشتن سگ خانگی را نمادی از جایگاه اجتماعی می‌دانستند اما این مساله پس از مدتی برایشان دردسر شد.

در تمام کشورها به جز کشور هند، ترکیه و میانمار که جنبش غذارسانی به حیوانات ولگرد را دارند، غذارسانی به حیوانات ولگرد در همه نقاط دیگر کشورها ممنوع است.تنها در بعضی از پارک‌های محصور، افرادی با مجوز از وزارت محیط‌ زیست یا سازمان‌های مربوطه مانند شهرداری‌ها زیر نظارت دامپزشک و سازمان‌های مربوطه بعضا به گربه‌های عقیم در آن فضا غذارسانی می‌کنند؛ در جایی که امکان خروج از آن محدوده را ندارند.

شهرداری مسئول کنترل جمعیت حیوانات مزاحم است

براساس بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها مصوب سال ۸۷، دستورالعمل کنترل و مدیریت جمعیت حیوانات مزاحم شهری مانند موش شهری، سگ های ولگرد و گربه‌ها در حریم شهرها و روستا از سوی وزارت کشور ابلاغ شده و اجرای آن بر عهده شهرداری‌ها و دهیاری‌ها است. در خارج از حریم شهرها و دِه‌ها مسئولیت گونه‌های جانوری و گیاهی بر عهده دو دستگاه سازمان منابع طبیعی و سازمان حفاظت محیط زیست است.

در صفحات ۱۰ تا ۱۲ این دستورالعمل مشخصا عنوان شده که باید سگ‌های ولگرد توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها زنده‌گیری و به «مراکز کنترل» منتقل شوند. در مراکز کنترل، سگ‌های غیرمفید به روش‌های انسانی مرگ آرام (یوتانایز) معدوم شوند و سگ‌های مفید پس از انگل‌زدایی برای مدتی در صورت وجود داوطلب سرپرستی با اخذ تعهدنامه «عدم رهاسازی سگ پس از عقیم سازی» تحویل سرپرست (گله‌دار، کارخانه‌دار، باغ‌دار) داده می‌شوند. در صورتی که سگی داوطلب سرپرستی نداشته باشد به عنوان سگ غیرمفید شناخته می‌شود و باید به روش مرگ آرام از بین برده شود.

شهرداری‌ها در بیشتر مراکز شهری این اقدام را انجام نمی‌دهند و سگ‌ها را پس از خرج مبالغ بسیار بالا و بعضا عقیم‌سازی مجدد در حاشیه شهرها رهاسازی می‌کنند؛ در صورتی که هر شهرداری اقدام به رهاسازی سگ‌های ولگرد پس از جمع‌آوری آنها کند، تخلف قانونی مرتکب شده است.

بر فرض از جمعیت ۳ میلیون سگ موجود ۱۰۰ هزار سگ را عقیم کرده‌ایم، یعنی یک دهم از جمعیت کل سگ‌های ولگرد. هر سگ سالانه ۱۶ توله به دنیا می‌آورد. بدین ترتیب طی یک سال تمام جمعیت عقیم شده جایگزین می‌شوند بنابراین با تولید مثل بسیار زیاد سگ‌ها عملا عقیم‌سازی آن‌ها هدر دادن پول است. عقیم‌سازی  برای هر واحد سگ حدود ۲ میلیون تومان درآمد برای برخی حامیان و دامپزشکان دارد. هرچقدر تعداد این سگ‌ها بیشتر شود درآمد آن‌ها نیز افزایش می‌یابد.

فساد به اسم پناه به حیوانات

امروزه پناهگاه‌داری به علت دریافت بودجه از شهرداری‌ها و دریافت کمک‌های مالی مردمی منفعت بسیاری دارد. در جریان عقیم‌سازی، پناهگاه‌داری و غذارسانی به سگ‌های ولگرد انواع فساد وجود دارد و به دلیل همین فسادها هنگامی که کارشناسان و متخصصان درباره لزوم مدیریت جمعیت سگ‌های ولگرد  صحبت می‌کنند، این افراد به علت به خطر افتادن درآمدی که از این راه دارند، به طور جدی با آن مخالفت می‌کنند.

روز جهانی مبارزه با هاری

در ابتدای گزارش از واکسن هاری صحبت کردیم. در این بخش از گزارش از  "لویی پاستور"، کاشف واکسن هاری یاد می‌کنیم که ششم مهر ماه سالروز درگذشت او است. کشف و ساخت واکسن، علیه بیماری هاری یکی از  اقدامات پاستور است. به خاطر بزرگداشت این کشف بزرگ، سازمان بهداشت جهانی این روز را به نام روز جهانی مبارزه با هاری نامگذاری کرده است. 

هاری یک بیماری ویروسی سیستم اعصاب مرکزی است. این بیماری کشنده بین حیوانات(پستانداران خونگرم) و انسان مشترک بوده و اغلب بوسیله گزش حیوان آلوده مانند سگ، گربه، خفاش، موش، خفاش، راسو، گاو و... به انسان منتقل می شود. در صورت بروز علائم هاری این بیماری درمان ناپذیر بوده و سرانجام به مرگ منجر می شود، البته افرادی که توسط حیوانات اهلی و وحشی گاز گرفته می شوند اگر دراسرع وقت به مراکز پیشگیری هاری مراجعه نمایند به این بیماری مبتلا  نخواهند شد.

در ایران بیماری هاری میان حیوانات اهلی و وحشی در نقاط مختلف کشور وجود دارد. مخزن اصلی هاری درایران گوشتخواران وحشی هستند که سبب ابتلاء سگ وحیوانات اهلی بخصوص دام ها می‌شود. بیشترین هزینه مربوط به بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن، صرف پیشگیری از هاری می‌شود. در صورت مراجعه به موقع این بیماری قابل پیشگیری است. شستشوی محل حیوان گزیدگی اولین قدم جهت پیشگیری از ابتلاء به بیماری هاری است. همچنین مهمترین راه انتقال بیماری هاری از طریق گاز گرفتگی وخراش توسط حیوانات است.

راههای سرایت بیماری هاری به حیوان و انسان

اصلی ترین راه سرایت بیماری، گازگرفتن به وسیله حیوان هار است. پنجه آغشته به بزاق حاوی ویروس به ویژه در گربه و گربه سانان که عادت به لیس زدن پنجه های خود دارند نیز ایجاد بیماری می کند. البته انتقال از طریق دستگاه گوارش بعید است؛ به هر حال باید از خوردن گوشت و فرآورده های دام های مبتلا به هاری خودداری کرد.

علائم بیماری در حیوانات و انسان

اولین علامت بیماری تغییر در رفتار و عادت‌های حیوان است؛ به نحوی که گوشه گیر، منزوی یا عصبانی و بدخو می‌شوند. همچنین به علت عدم قدرت بلع کف از دهانش سرازیر شده و صدای حیوان ناموزون می‌شود، حیوان در نهایت به واسطه فلج دستگاه تنفسی خواهد مرد. 

علایم بیماری در انسان همراه با خستگی، بی‌اشتهایی، افسردگی، بیقراری، سوزش، خارش و درد محل گزش، تحریک پذیری وترس از فضای باز، ترس از نور و ترس از آب است.  مرگ بیمار معمولا بعلت فلج عضلات تنفسی رخ می‌دهد.

اقدامات اولیه در برخورد با حیوان گزیدگی

شستشوی عمقی با آب وصابون حتی با استفاده از برس به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه که رعایت این نکته می تواند تا ۵۰ درصد از ابتلا به بیماری پیشگیری نماید. در مرحله بعد باید فوری کف صابون از لابه لای زخم خارج شود. به هیچ عنوان زخم بخیه زده نشود. بعد از این اقدامات هرچه سریع به نزدیک ترین مرکز بهداشت به محل سکونت جهت دریافت واکسن و سرم هاری مراجعه کنید.