رابطه سوریه و روسیه شکر آب شد

 ۲۰ درصد از مردم سوریه از رژیم فعلی حمایت می‌کنند، در حالی که اکثریت ۵۰ درصدی، خواهان تغییر اساسی در نظام کنونی هستند. این‌ها در یکی از رسانه‌های مخالف سوری نوشته نشده است، بلکه نویسنده‌ی آر تی، بازوی تبلیغاتی بین المللی کرملین، یک تحلیلگر سیاسی مستقر در مسکو و منتقد مکرر بشار اسد، متحد روسیه آن‌ها را نوشته است. اگرچه او همیشه مراقب است که بر مشروعیت رئیس جمهور سوریه تأکید کند.

حال این سوال ایجاد می‌شود که آیا تفسیر انتقادی رامی شاعر، ناامیدی روسیه از اسد را روشن می‌کند؟ حداقل ویتالی ناومکین، یکی از محققین روسی علناً از خود پرسیده است که آیا شاعر از طریق این کار خود به ارسال پیامی از کرملین پرداخته است.

شاعر برای روزنامه‌ی روسی زاوترا که در سطح وسیعی منتشر می‌شود، می‌نویسد. از آنجا مقالات او به عربی ترجمه و در آر تی منتشر می‌شود. انتقادات نویسنده از دمشق با آنچه توسط دیپلمات‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای روسی مطرح شده است، مطابقت دارد و با ویژگی‌های کلیدی استراتژی روسیه در سوریه هماهنگ است. شاعر حداکثر گرایی اسد را هدف قرار داده است. منظور امتناع اسد از انجام مذاکرات صلح که مستلزم امتیازات جزئی است، رفتار او با همه مخالفان به عنوان تروریست و لفاظی‌های تحریک آمیز او است. شاعر استدلال می‌کند که این تمایلات در تضاد با تلاش‌های روسیه برای پایان دادن به جنگ سوریه از طریق راه‌حل‌های ارائه شده توسط سازمان ملل است و در نتیجه سوریه را در وضعیتی اسفبار نگه می‌دارد. از سوی دیگر، ناسازگاری اسد مانع از آن می‌شود که مسکو از منافع اقتصادی و سیاسی کامل کارزار نظامی خود بهره‌مند شود.

هر زمان که شاعر اسد خطاب قرار می‌دهد، رسانه‌های عربی از الشرق الاوسط گرفته تا المدون و بقیه، آن را به عنوان نارضایتی مقامات روسی معرفی می‌کنند. حتی در شرایطی که عنوان شغلی او در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بیشتر گزارش‌ها ادعا می‌کنند که او مشاور وزارت امور خارجه روسیه است، در حالی که برخی دیگر می‌گویند که او با وزارت دفاع یا کرملین ارتباط دارد.

در ماه دسامبر گذشته در خلال یک مکالمه واتس اپ، من به شاعر فشار آوردم که بگوید دقیقاً کجا به عنوان مشاور کار می‌کند، در وزارت امور خارجه، وزارت دفاع یا کرملین. او پاسخ داد: در نهاد‌های دولتی درگیر در سیاست خارجی فعال است. این اظهارنظری مرموز بود که می‌تواند به هر سه نهاد دولتی اشاره داشته باشد.

تاریخچه شخصی این مهاجر فلسطینی-سوری او را به یک کاندیدای ایده آل برای انتقال پیام‌های مسکو به رهبر سوریه تبدیل می‌کند. شاعر مربی اسب سواری خواهر و برادر بزرگ بشار اسد در دهه ۱۹۷۰ بود و بشار را از کودکی می‌شناخت.

ناومکین، محقق روسی در مقاله‌ای در دسامبر ۲۰۱۹ برای الشرق الاوسط نوشت: بعید است کسی بتواند پاسخ دقیقی به این موضوع بدهد که آیا رامی شاعر به عنوان یک پیام رسان کرملین عمل می‌کند یا خیر. شاعر از پاسخ دادن به سوال من در مورد اینکه آیا او به جای دولت روسیه صحبت می‌کند یا نه، طفره رفت و گفت: من در همه نهاد‌های متخصص در امور سیاست خارجی دوستانی دارم. با این وجود، سوابق شاعر، نحوه انتقاد‌های او به موازات سیاست روسیه و یادآوری تحقیرآمیز او مبنی بر اینکه رژیم اسد بقای خود را مدیون روسیه است، همگی به پذیرش او در مطبوعات عربی به عنوان سخنگوی مسکو کمک کرده است. اگر مقامات روسی بخواهند این برداشت را تصحیح کنند، آیا آر تی انتشار مقالات او را متوقف خواهد کرد؟

آر تی در مقاله‌ی تیتر یک خود در نوامبر ۲۰۱۹ که توسط شاعر نوشته شده بود، به طوری که گویی تلویحاً حکومت خاندان اسد را تهدید می‌کرد، نوشت: سوریه باردار جایگزین‌ها است، نه اینکه با وراثت پذیری عقیم شده باشد. شاعر با همان سبک پر سر و صدای خود، اسد را به خاطر تحقیر روند صلح به رهبری سازمان ملل متحد سرزنش و استدلال می‌کند که رئیس جمهور باید برای نجات سوریه از ویرانی، تصویب قانون اساسی جدید را تسهیل کند.

این مقاله در حالی منتشر شد که دور دوم مذاکرات قانون اساسی تحت حمایت سازمان ملل در ژنو متزلزل بود. تا حد زیادی به این دلیل که هیئت رژیم سوریه مدام از موضوع مورد بحث منحرف می‌شد و درباره مسائلی همچون مبارزه با تروریسم صحبت می‌کرد. تمرکز گفتگو‌های صلح بر نوشتن قانون اساسی ممکن است در وهله اول عجیب به نظر برسد، با توجه به اینکه ۹۰ درصد از جمعیت سوریه در فقر به سر می‌برند، یک سوم آن‌ها آواره داخلی هستند و میلیون‌ها نفر به عنوان پناهنده در سراسر جهان پراکنده شده اند. در واقع، دیپلماسی روسیه این پویایی را برای پیشبرد یک انتقال سیاسی بی دردسر طراحی کرد که رژیم را دست نخورده باقی می‌گذارد.

روند صلح بین‌المللی سوریه حول قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌چرخد، مصوبه‌ای در سال ۲۰۱۵ که گام‌های روشن به سوی انتقال سیاسی را که در بیانیه ژنو ۲۰۱۲ سازمان ملل بیان شد، تأیید می‌کند. این‌ها شامل ایجاد یک هیئت حاکمه انتقالی با اختیارات اجرایی کامل و به دنبال آن اصلاح قانون اساسی و سپس انتخابات آزاد و عادلانه چند حزبی است. در زمان تصویب قطعنامه ۲۲۵۴، زمانی که نتیجه جنگ مشخص نشده بود، مفهوم انتقال سیاسی به طور گسترده به معنای پایان حکومت دیکتاتوری اسد شناخته شد. با این حال، طی چند سال بعد، حمایت نظامی روسیه و ایران به اسد این امکان را داد که مقر‌های مخالفان را یکی پس از دیگری پس بگیرد و رژیم خود را مستحکم کند.

در سایه‌ی این واقعیات، در اوایل سال ۲۰۱۸ روسیه پیشنهاد ایجاد کمیته‌ای را برای اصلاح قانون اساسی سوریه ارائه کرد. ابتکار کمیته قانون اساسی در اواسط سال ۲۰۱۹ تحت نظارت سازمان ملل متحد قرار گرفت و از آن زمان تاکنون مبنای مذاکرات تسهیل شده توسط سازمان ملل برای پایان دادن به جنگ بوده است. در نظر گرفتن اصلاحات قانون اساسی به عنوان سکوی پرتاب قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت با نادیده گرفتن مرحله تشکیل یک نهاد انتقالی، قطعنامه شورای امنیت را خنثی می‌کند. این بدان معناست که احتمالاً رژیم سوریه کسی است که هر گونه تغییر در قانون اساسی را تأیید می‌کند، سپس انتخابات را سازمان می‌دهد و یک انتقال سیاسی را به گونه‌ای که اسد در قدرت باقی بماند، آغاز می‌کند.

پایگاه‌های قانون اساسی جدید مانند پلی است که ساختار‌های کنونی رژیم از روی آن به سمت سوریه‌ی جدیدی حرکت می‌کنند که همه مردم سوریه را در بر می‌گیرد. شاعر در ۲۰ اکتبر سال گذشته نوشت: این مطلقاً به معنای پایان نقش صاحبان قدرت امروز نیست و همچنین به معنای واگذاری قدرت مخالفان سوری هم نیست. چیزی که طرف‌های درگیر آن را درک نمی‌کنند. باید توجه داشت که ششمین دور مذاکرات کمیته قانون اساسی برگزار شد. گفتگو‌ها بدون توافق در مورد تاریخ ملاقات آینده پایان یافت، چه رسد به اینکه به هیچ کدام از موضوعات اصلی رسیدگی شود.

بی ثمری این جلسات را تا حد زیادی می‌توان در یک طرف جست و جو کرد. در آستانه اولین نشست کمیته قانون اساسی در ژنو در پاییز ۲۰۱۹، اسد در مصاحبه‌ای تاکید کرد که دولت سوریه بخشی از این مذاکرات نیست و هیئت او صرفاً نماینده دیدگاه دولت است. از آن زمان، تیم رژیم به طور پیوسته نمایش‌های غم‌انگیز میهن‌پرستانه را بر هرگونه سازش در متن قانون اساسی ترجیح داده است. این برای دیپلمات‌های روسی که رهبری ابتکار کمیته قانون اساسی را بر عهده داشتند، ناامیدکننده است. اما موضوع مهم‌تر این است که روسیه به یک توافق صلح با حمایت سازمان ملل نیاز دارد تا پیروزی نظامی خود را به دستاورد‌های اقتصادی و سیاسی پایدار تبدیل کند.