ایران روی شن روان کاخ ساخت / منتظر برجام جدید باشیم؟

نزدیک به ۷ سال از بسته شدن در‌های مذاکره میان ایران و عربستان گذشته بود که خبر از توافق میان این ۲ کشور در رسانه‌ها بازتاب بسیار گسترده‌ای داشت. ۲ کشور بر سر موضوعاتی با یکدیگر توافق کردند اما اینکه این توافق درنهایت منجر به چه چیزهایی خواهد شد، در این گزارش خواهید خواند. همچنین نگاهی به صحبت‌های برخی رسانه‌ها در ارتباط با اتحاد کشورهای عربی و همچنین دوران پسا امریکا در خلیج‌فارس داشتیم.

جهان پسا دولت های کنونی

مهدی مطهرنیا، کارشناس سیاسی، در ارتباط با دوران پسا امریکا در خلیج‌فارس با وجود اتحاد کشورهای عربی به گسترش نیوز گفت: آنچه در جهان امروز مشاهده می‌کنیم، نشان دهنده پیشرانه‌های موثر و کلان روند‌های اثر‌گذار بر آینده قدرت در سطوح و لایه‌های گوناگون حیاتی بشری است که به هر ترتیب، ایالات متحده امریکا را نیز در بر می‌گیرد.

وی افزود: کاربرد واژه‌هایی مانند جهان پسا امریکا، بیش از آنکه علمی باشد، ژورنالیستی و برای تحت تاثیر قرار دادن فضای سیاسی است. جهانی که رخ می‌دهد، جهان پسا دولت‌های کنونی است. در عرصه آینده‌ای که هوش مصنوعی حاکم می‌شود.اکنون دارندگان و در اختیار گرفتگان این صنعت خواهند توانست اثر‌گذاری شدیدی داشته باشند، دیگر هندسه جهانی قدرت بین امریکا، انگلیس، فرانسه و.... کشورهای گروه b محدود نخواهد ماند.

این استاد دانشگاه و آینده پژوه تاکید کرد: دنیای آینده در هویت مفهومی قدرت با تغییر روبه رو است و این تغییر شتاب خواهد گرفت. بر اساسا پیش‌بینی بنده، قرن ۲۱، قرن روح مصنوعی هم خواهد بود و بشر از هوش مصنوعی، به طور میانگین از دهه ۲۰۵۰ هم عبور خواهد کرد. بنابراین این واژه‌ها (دوران پسا امریکا) بیشتر در چهارچوب نگرش‌های رژیم کهن اندیشگی در نظام رسانه‌ای مطرح می‌شود.

ایالات متحده همچنان قدرت برتر جهان است

مطهرنیا ادامه داد: در دهه ۱۹۹۰ با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، اعضای حزب موتلفه در ایران نیز همایش‌ها و سمینارهایی تحت عنوان جهان پسا امریکا در تهران برگزار کردند که دلیل علمی آن هم شخصیتی مثل آقای رامین بود اما اکنون ایالت متحده امریکا همچنان قدرت برتر جهان است و با بازی‌های بین‌المللی که در آستین دارد به دنبال هندسه جهانی آینده قدرت در سطح روئین یا لیتانین به گونه‌ای است که بتواند قدرت قرن ۲۰ امریکا را در قرن ۲۱ حفظ کند.

این استاد دانشگاه و آینده پژوه در ادامه به گسترش نیوز گفت: سناریوهای چهارگانه اندیشکده رند در سال ۱۹۹۵ تحت عناوین، دنیای پر درسر گالیور، کینگ خان، زای بات سو و همچنین نبردهای سایبری، ۴ سناریویی بود که در این زمینه طرحی شد و درنهایت می‌خواست بداند که جهان در سال ۲۰۲۵ کجا قرار می‌گیرد و امریکا در سال ۲۰۲۵ در کجای این تغییرات جهانی است تا بتواند قدرت خود را حفظ کند. بنابراین چنین چیزهایی حدود ۳۰ سال پیش، اندیشیده شده است، سناریوهای گوناگونی طراحی شده است، پیاده سازی‌های مختلفی درحال شکل گرفتن هستند و به هر ترتیب، رقابت را میان قدرت‌های اصلی جهان یعنی امریکا و اتحادیه اروپا و چین بر آن اثر می‌گذارد.

مطهرنیا افزود: اینکه بگوییم جهان پسا امریکا یا جهان پسا چین و.... صحیح نیست. به هر ترتیب باید گفت، امریکا همچنان جغرافیای جهانی نظام سرمایه‌داری است و نظام سرمایه‌داری یک مجموعه بهم پیوسته است که در جای جای جهان کارکرد خواست خود را دارد. رقابت‌های گوناگونی میان طرفین قدرت در نظام سرمایه داری وجود دارد اما این رقابت‌ها در کلوپ قدرت جهانی به وحدت می‌رسد.

وی گفت: کشورهایی مانند ایران یا قدرت‌های دست دوم و سوم جهان، در این بازی‌ها گرفتار می‌شوند. با تغییر و تحول میان یک قطب قدرت به قطب قدرت دیگر می‌توانند از میدان مغناطیسی آن خارج شوند. این میدان مغناطیسی هم اکنون نه تنها واشنگتن حتی پکن را نیز در نوردیده است. یک زمانی پکن مرکز نوئیست بوده و مسکو مرکز کمونیست بوده است اما اکنون هم پکن و هم مسکو تلاش می‌کند تا اقتصاد خود را نجات دهد. همه آنها هم از رفتار‌ها و شگردهایی که در نظام سرمایه داری وجود دارد بهره می‌برد. از این جهت می‌توان گفت جهان پسا امریکا تنها یک واژه سازی است.

مطهرنیا در ارتباط با بحث توافق میان ایران و عربستان اظهار کرد: توافق ایران و عربستان، ساختن کاخ بر روی شن روان است. چندی قبل، نخستین سفیر امارات متحده در اسرائیل (محمد آل خواجه) از امضای توافق جامع اقتصادی بین ۲ کشور امارات متحده عربی و اسرائیل گفت‌وگو می‌کند. از طرف دیگر، عربستان، حل و فصل مسائل خود را با اسرائیل دنبال می‌کند. همچنین مسئله یمن و محدود کردن حوثی‌ها مطرح است.

ایران از مواضع انقلابی عقب نشینی کند

این استاد دانشگاه و آینده پژوه در ادامه به خبرنگار گسترش نیوز گفت: امریکایی‌ها به هیچ وجه به توافق ۲۰۱۵ با تفسیری که ایران از این توافق و محدود به پرونده هسته‌ای دارد باز نمی‌گردد، مگر آنکه ایران بپذیرد از مواضع انقلابی خود عقب نشینی کند.

وی افزود: دولت کنونی حاکم بر تهران، دولتی است که با گفتمان انقلابی سرکار آمده است و هم اکنون در پاسخ به این پرسش که چه چیزی در عربستان یا در امارات متحده عربی، ظرف مدت ۲ سال گذشته تغییر کرده که ایران حاضر شده است در چین کمونیست، با سابقه کمونیستی، توافقنامه با عربستان امضا کند و در برابر گفتمان انتقلابی که ارتباط با عربستان را لکه ننگی بر دامان خود می‌دانسته است، باز می‌‌ماند.

این استاد دانشگاه و آینده پژوه گفت: چنین امری می‌تواند گفتمان انقلابی را به چالش بکشد. اکنون هم اگر بخواهد با ایالات متحده امریکا، مذاکره مستقیم یا غیر مستقیم در ارتباط با یک توافق دیگری را انجام دهد که حتی نام برجام داشته باشد، این امر را بیشتر به نمایش می‌گذارید و به طبع می‌تواند در طولانی مدت، اثرات منفی بر این گفتمان داشته باشد.

مطهرنیا ادامه داد: اگر از این منظر بررسی کنیم، می‌توان گفت توافق موجود میان ایران و ریاض، در مرحله اول بر روی شن روان است و دوم آنکه می‌تواند به همان اندازه که پیامدهای مثبت موسمی دارد، منجر به پیامد‌های منفی شود که پایدارتر است و گفتمان انقلابی را به چالش جدی بکشد. با امضای این توافق و حتی باز شدن سفارت‌های هر ۲ کشور در پایتخت‌های عربستان و ایران، یک نسیم موسمی ایجاد می‌شود و چند هزار تومان هم دلار پایین می‌آید اما به واسطه فراز و نشیب‌ها و چالش‌های اقتصادی موجود و اثرات سو مدیریت‌های حاصل از حرکت‌های کنونی و پیشینه قبلی او، مجدد به جای خود بر می‌گردد و می‌تواند با یک تنش کوچک میان ایران و کشورهای عربی پیرامون ایران که احتمال بسیار بالایی دارد، می‌تواند اثرات بسیار منفی نسبت به گذشته از خود برجای بگذارد.

وی در پایان گفت:  این خبر دلار را به کانال ۴۰هزار تومان باز گرداند و یک هفته بعد مجدد به کانال ۵۰ هزار تومان بازگشت و کوشش‌های موجود هم نمی‌تواند موجبات کاهش دلار، با توجه به واقعیت‌های موجود صحنه را پایدار نگه دارد. بنابراین، احتمال مذاکره با امریکا و احتمال پذیرفتن برجام جدید وجود دارد اما پایداری اثرات آن بسیار موسمی خواهد بود و می‌تواند بر ضد خود در میان مدت و بلند مدت تبدیل شود.