برداشت از صندوق توسعه ملی چه قوانینی دارد؟

​هر کشور با توجه به برنامه‌های اقتصادی و توسعه خود، تلاش دارد که منابع مالی مختلفی را در نظر بگیرد. از جمله کاربردهای صندوق توسعه ملی آن است که اگر در اجرای یک برنامه توسعه یا اقتصادی، بودجه موردنیاز نتوانست نیازهای مربوط به آن برنامه را پوشش دهد، بتوان از منبع مالی دیگری برای پیش بردن آن برنامه استفاده کرد.

صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی با این چشم‌انداز و با هدف آینده‌نگری تشکیل می‌شود. در حال حاضر، صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی ایران، از درآمدهای نفتی، گازی و فرآورده‌های نفتی تشکیل می‌شود. این ذخیره به این دلیل است که اگر کشور دچار چالش شد، دولت بتواند به کمک این صندوق به برطرف کردن نیازها و آسیب‌ها بپردازد.

بنابراین آشنایی با صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی می‌تواند به دانش اقتصادی اضافه کند.

ایران به دلیل تجربه‌های ناشی از جنگ تحمیلی، تحریم‌های ناعادلانه و پاره‌ای از مشکلات دیگر، تصمیم گرفت که به فکر تامین منابع و اندوخته‌ای برای موقعیت‌های اضطراری باشد. سال ۱۳۷۹ به دلیل افت بسیار زیاد قیمت نفت در منطقه، تصمیم بر تشکیل این صندوق گرفته شد. بنابراین، در سال ۱۳۷۹، تصمیم بر این شد تا با تشکیل صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی، به تأمین منابع لازم برای رشد اقتصادی کشور بپردازد.

قرار بر این شد تا قسمتی از درآمد حاصل از فروش نفت و مشتقات نفتی به صندوق توسعه ملی اختصاص داده شود. این تصمیم با در نظر گرفتن دو هدف انجام شد. اول این‌که، کشور در شرایط بحرانی مانند کاهش قیمت نفت و فشارهای اقتصادی بتواند از یک منبع ذخیره مالی برای خروج از وضعیت اقتصادی نامناسب و رشد توسعه و اقتصاد کمک بگیرد و دوم این‌که بتواند در زمان رونق، صندوق توسعه ملی را به سرمایه‌ای بزرگ برای تأمین منابع لازم آیندگان تبدیل کند. درآمد مازاد بر بودجه‌ای که دولت نیاز دارد در صندوق توسعه ملی یا همان حساب ذخیره ارزی قرار می‌گیرد. دولت بر اساس سیاست‌هایی که در نظر می‌گیرد، اقدام به ذخیره حساب ارزی در این صندوق می‌کند.

اعضای اصلی صندوق توسعه ملی چه کسانی هستند؟

از بزرگ‌ترین طرح‌های مالی و صندوق‌هایی که برای سرمایه‌گذاری در کشور اجرا شده است، تشکیل صندوق توسعه ملی است. این صندوق از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به خاطر اهمیت و جایگاهی که صندوق توسعه ملی دارد، انتخاب اعضای اصلی صندوق توسعه ملی هم با دقت بسیار زیادی صورت می‌گیرد. صندوق توسعه ملی دارای ابعاد مدیریتی مختلف است که شامل هیأت عامل، هیأت امنا و هیأت ناظران می‌شود. هیئت امنای صندوق توسعه ملی را این افراد تشکیل می‌دهند: رئیس جمهور، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، وزیر امور اقتصاد و دارایی، وزیر تعاون، وزیر نفت، رئیس بانک مرکزی، رئیس اتاق بازرگانی، دو نماینده از گروه‌های اقتصادی و برنامه‌ریزی و دادستان کل کشور .

در مورد هیأت عامل باید گفت که این هیأت شامل ۵ نفر می‌شود. تعداد این نفرات بر اساس مفاد اساسنامه تنظیم شده است. هیأت عامل می‌تواند به صورت مستقیم در امور صندوق نظر دهند چرا که اعضای هیأت عامل از دانش اقتصادی بالایی برخوردار هستند و نظر آن‌ها در تنظیم و برنامه‌ریزی دارایی‌های صندوق تأثیر بسیار زیادی دارد. گفتنی است که اعضای هیأت عامل از طرف رئیس جمهور تأیید می‌شوند.

چرا صندوق ذخیره ارزی در کشور تشکیل شد؟

تجربه این را ثابت کرده است که محصولاتی مانند نفت و مشتقات آن می‌تواند در منطقه و سطح جهانی با چالش‌های زیادی همراه باشند. تاثیراتی که بر درآمد حاصل از محصولات سوختی وارد می‌شود تا اندازه قابل توجهی در اختیار کشور نیستند و ریشه در ریسک‌های سیستماتیک ناشی از تصمیم‌های اقتصادی و سیاسی بین‌المللی دارد.

این موضوع که نمی‌توان بر اتفاقات بیرونی، تسلط کامل داشت، این بهانه را به وجود می‌آورد که شاید بهتر باشد با توجه به دارایی‌های کشور اقدام به تشکیل صندوقی مانند صندوق توسعه ملی کرد و با حضور آن، مقدار مازاد درآمد حاصل از این محصولات را برای موقعیت‌های اضطراری به کار گرفت. اهمیت صندوق توسعه ملی این است که دست دولت را برای برطرف کردن نیازهای کشور باز می‌گذارد و به تأمین مالی نیازهای کشور در شرایط نامساعد می‌پردازد. کسری بودجه دولت در هر صورت و وضعیتی از صندوق توسعه ملی تأمین می‌شود.

کدام سازمان ها اجازه استفاده از صندوق ذخیره ارزی را دارند؟

دولت‌ها اجازه مدیریت و نظارت مستقیم سازمان‌ها را دارند. بنابراین اگر سازمان‌ها دچار کسری بودجه شوند، دولت می‌تواند به تأمین مالی آن‌ها از محل صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی بپردازد. اما این سوال مطرح است که کدام سازمان‌ها و ارگان‌ها اجازه استفاده از صندوق ذخیره ارزی را دارند؟

اولین و مهم‌ترین سازمان‌هایی که تأمین مالی آن‌ها در دستور کار دولت قرار دارد، سازمان‌هایی هستند که فعالیت تولیدی انجام می‌دهند. تولید و اشتغال‌زایی از مهم‌ترین ابعاد و فعالیت‌هایی هستند که به بخش‌های مختلف اقتصاد کشور کمک می‌کنند و بازوی محرک اقتصاد کشور به حساب می‌آیند. بنابراین، تأمین مالی آن‌ها از طرف صندوق توسعه ملی انجام می‌شود.

شرکت‌هایی که فعالیت تولیدی، صنعتی، معدن، کشاورزی، حمل و نقل، خدمات گردشگری و فناوری اطلاعات دارند، می‌توانند با در نظر گرفتن روال قانونی، از حساب ذخیره ارزی، تسهیلات دریافت کنند.

وظایف رییس سازمان صندوق توسعه ملی چیست؟

رئیس سازمان صندوق توسعه ملی دارای وظایفی مانند اداره امور داخلی صندوق توسعه ملی و به کار گیری نیروی انسانی برای انجام وظایف مختلف در این صندوق است. از طرفی دیگر، وظیفه انجام هزینه‌های جاری و اداری حساب ذخیره ارزی هم از دیگر وظایف صندوق توسعه ملی به حساب می‌آید.

پایه پولی چیست؟

مراحل بهره‌مندی از تسهیلات صندوق توسعه ملی

همان‌طور که اشاره شد، با توجه به فعالیتی که یک شرکت دارد، می‌تواند از تسیهلات صندوق توسعه ملی بهره‌مند شود. البته گفتنی است که دریافت تسهیلات از حساب ذخیره ارزی، مراحل و شرایطی دارد که باید آن‌ها را طی کرد.

۱. قدم اول این است که شرکت خواستار تسهیلات از صندوق توسعه ملی، در یکی از شعبه‌های بانک ملی یا ملت حساب داشته باشد و از طریق آن، اقدام به ثبت درخواست برای دریافت تسهیلات از صندوق کند.

۲. در دومین قدم، برای بهره‌مندی از تسهیلات صندوق باید به واحد کارشناسی مدیریت شعبه مربوطه، وثیقه‌ای ارائه دهد.

۳. در قدم سوم، بعد از موافقت مدیر شعبه بانک، درخواست تسهیلات شرکت به اداره کل اعتبارات ارسال می‌شود.

۴. طبق گام چهارم، بعد از تأیید از طرف اداره کل اعتبارات، گزارشی کامل از هزینه و ماشین آلات و دیگر دارایی‌های شرکت تهیه می‌شود.

۵. بعد از ارائه گزارش، مجوز از طرف وزارت خانه مربوطه برای فعالیت صادر می‌شود.

۶. سپس، هیأت مدیره بانک عامل، مصوبه‌ای صادر می‌کند . بعد، اداره کل خارجه، اعلامیه مسدودی ارز تأمین طرح‌های مورد بررسی را صادر می‌کند.

۷. قراردادی مشارکتی میان مشتری و شعبه بسته می‌شود.

۸. اوراق ثبت سفارش بازرگانی ممهور از محل حساب ذخیره ارزی ارائه می‌شود.

۹. و در آخر، اعتبار اسنادی برای دریافت تسهیلات ارائه می‌شود.

اهداف استفاده از صندوق ذخیره ارزی

ذخیره حساب ارزی از میزان درآمدهای حاصل از فروش نفت خام به دست می‌آید. اهداف اصلی استفاده از صندوق ذخیره ارزی برای کاهش تلاطم‌های ارزی و کمک به موقعیت‌های اقتصادی نابسامان در زمان کاهش قیمت نفت است.

جمع بندی

صندوق توسعه ملی، به عنوان راه‌حلی برای برون‌رفت از شرایط بحرانی اقتصادی و کمک به چرخه اقتصاد و تولید شکل گرفته است. صندوق توسعه ملی که با حساب ذخیره ارزی هم شناخته می‌شود، دارای ابعاد و ویژگی‌هایی است که به کمک آن‌ها به کمک سازمان‌های مختلف می‌آید و اجازه متوقف شدن چرخه رونق اقتصادی را نمی‌دهد.