باید و نبایدهای توسعه معدنکاری دیجیتال

 امروز بخش معدن در شرایطی قرار گرفته که حرکت به‌سمت دیجیتال شدن فعالیت‌ها برایش امری ضروری است و می‌تواند توان رقابتی‌اش در بازارهای صادراتی را در سال‌های آینده نشانه بگیرد، در حالی که بخش معدن در شرایط عادی و به‌گفته مسئولان مرتبط با این بخش با عقب‌ماندگی مواجه و جبران آن، نیازمند سرمایه‌گذاری و حمایت همه‌جانبه است. حال باید دید در چنین شرایطی، معدنکاری دیجیتال با چه چالش‌هایی مواجه می‌شود.

بخش معدن برای افزایش بهره‌وری و استفاده بیشتر از ذخایری که در اختیار است، باید خود را با تغییرات جهانی همراه کند. متاسفانه در سال‌های اخیر، تمرکز دولت بر بخش میانی زنجیره ارزش یعنی فولاد، باعث شد تا توجه به بخش معدن به‌ویژه اکتشافات کاهش پیدا کند و حالا شرایط به جایی رسیده است که صنعت برای تامین مواد اولیه با نگرانی‌هایی همراه است و در صورت عدم‌توسعه در این بخش، بدون شک هزینه‌های تولید با افزایش بیشتری همراه می‌شود.

به‌گزارش صمت، در سال‌های قبل، بهره‌برداری از ذخایر سطحی با عیار بالا آن هم در شرایطی که صادرات مواد اولیه با محدودیت کمتری مواجه بود، باعث شد تا بخشی از موادی همچون سنگ‌آهن پرعیار کشور راهی بازارهای صادراتی شود و امروز تامین مواد اولیه نیازمند ورود اکتشافات به عمق‌های بیشتری باشد؛ اتفاقی که سال‌ها قبل در شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا کلید خورده و امروز شاهد تحقق نقشه‌راه آنها هستیم.

اما در کنار این اتفاق، بخش معدن دنیا به‌سمت دیجیتال شدن فعالیت‌های معدنی در حرکت است و این مسیر را با سرعت بالایی طی می‌کند. از ورود کامیون‌های خودران تا استفاده از بلاک‌چین برای کنترل بازار از اتفاقاتی است که توانسته هزینه‌های معدنکاری در دنیا و همچنین مخاطرات حاصل از این فعالیت را کاهش دهد.

حالا تصمیم بر این است که ایران هم از این قافله عقب نماند و خود را با این جریان دیجیتال شدن همراه کند. ورود به معدنکاری دیجیتال می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات در این بخش باشد، اما بهتر است واقع‌بینانه‌تر به این موضوع نگاه کرد. شاید لازم باشد بسترهای دیجیتال شدن فعالیت‌های معدنی به‌موازات حل مشکلاتی همچون تامین زیرساخت‌های انرژی، حمل‌ونقل و توسعه اکتشافات پیش برود تا از دنیا عقب نمانیم. متاسفانه بی‌توجهی به پیشرفت‌های جهانی باعث شد تا امروز بارها اعلام شود، در بخش اکتشافات با عقب‌ماندگی مواجهیم و جبران این عقب‌ماندگی نیازمند سرمایه‌گذاری و صرف زمان است.

در نتیجه، این تجربه نشان می‌دهد که باید با تغییرات و پیشرفت‌های جهانی همراه شد تا به‌گفته برخی کارشناسان بخش معدن، ۱۰ سال دیگر در جایگاهی قرار بگیریم که امروز شرکت‌های بزرگ معدنی دنیا در حوزه دیجیتال قرار دارند.

اما همان‌طور که اشاره شد، حرکت در این مسیر با چالش‌های جدی مواجه است. اگر نقشه‌راه دقیقی در دست نباشد، نمی‌توان به تحقق آن چندان امیدواربود.

لزوم اعتماد به جوانان

نخستین نکته آن است که در شرایط تحریم، چطور می‌توانیم برای ورود تکنولوژی و فناوری‌های موردنیاز اقدام و چالش نقل و انتقالات ارزی را برطرف کنیم، اما شاید کمی قبل‌تر از این موضوع، نیازمند پذیرش موضوع معدنکاری دیجیتال در تفکر مدیران معدنی باشیم که سال‌ها با دیدگاهی سنتی این مسیر را طی کرده‌اند. این تغییر نگاه شاید بتواند بسیاری از مشکلات بخش معدن را در کنار موضوع دیجیتال شدن حل کند. امروز مدیران بخش معدن که بیشتر افرادی با تجربه بسیار بالا هستند، باید به توان و ظرفیت بخش جوان اعتماد کنند و کار را به آنها بسپارند. شاید نتیجه این کار در موضوع ساخت داخل به‌خوبی قابل‌رویت باشد.

اما در گام بعدی، باید به‌سمت فراهم کردن بسترهای لازم برای دیجیتال شدن معدنکاری حرکت کرد. به‌عنوان مثال، اینترنت اشیا از الزامات این موضوع است که باید شرکت‌های اینترنتی و اپراتورها در این زمینه بسترهایی را برای معدنکاران فراهم کنند، اما نکته مهم آن است که امروز بسیاری از مناطق معدنی به‌دلیل فاصله از مناطق شهری در نقاطی اینترنت همراه ندارند، در نتیجه باید در این بخش سرمایه‌گذاری جدی انجام و بسته‌های خدماتی از سوی اپراتورها برای معدنی‌ها مشخص و معرفی شود.

شاید چالش بعدی که در انتظار معدنکاری دیجیتال قرار دارد، همکاری با شرکت‌های بزرگ برای استفاده از تجربیات آنها و همچنین فناوری‌ها و تکنولوژی‌هایی باشد که آنها در این مسیر از آن استفاده کرده‌اند، اما تحریم‌ها توانسته این ارتباطات را سخت و هزینه آن را افزایش دهد، در نتیجه دولت باید حمایت‌های ویژه‌ای برای این موضوع در نظر گرفته و به کمک معدنی‌ها بیاید.

اگر به موارد اشاره‌شده توجه ویژه انجام نگیرد، معدنکاری دیجیتال می‌تواند در حد یک شعار باقی مانده و تنها موضوعی برای سخنرانی در همایش‌ها و نشست‌های معدنی باشد. امروز نگاهی به وضعیت بخش معدن ایران و دنیا به‌خوبی گواه این عقب‌ماندگی است و حرکت در این مسیر الزامی است، در غیر این صورت، در ادامه راه هزینه معدنکاری افزایش یافته و رقابت در بازارهای صادراتی سخت خواهد شد. امروز وزارت صنعت، معدن و تجارت باید برای جبران این عقب‌ماندگی و حرکت سریع به‌سمت معدنکاری دیجیتال از بخش معدن حمایت و این مسیر را تسهیل کند. امروز بسیاری از معدنکاران به‌ویژه فعالان بخش خصوصی در معادن کوچک و متوسط باوجود مشکلاتی که گریبانگیرشان شده، چندان به این موضوع امیدوار نیستند.

به‌هر حال، معدنکاری که امروز برای واردات ماشین‌آلات با مشکل و محدودیت مواجه است، در حالی که ورود نقدینگی به این بخش نیز همراه با مشکل است و توانسته بسیاری از معادن را به تعطیلی بکشاند، چطور می‌تواند به موضوع دیجیتال شدن فعالیت‌های معدنی امیدوار باشد و با این شرایط وارد سرمایه‌گذاری در این بخش شود، در حالی که همچنان برای توسعه اکتشافات تکمیلی خود با مشکل همراه است و چالش‌های بسیاری پیش‌روی این بخش قرار دارد.