بایدها و نبایدهای انقلاب صنعتی چهارم

انتظار می‌رود ۲۰۲۴ به انقلاب صنعتی چهارم برسیم، نقشه و برنامه ما پاسخی به دغدغه‌های است که در کتاب «شکل‌دهی آیندۀ انقلاب صنعتی چهارم» مطرح شده است. برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم ما یک مدل هفت مرحله‌ای را پیشنهاد می‌کنیم.

تا انقلاب صنعتی چهارم چقدر راه داریم؟

داور نظری، قائم مقام شرکت فناپ زیرساخت در پنل «آینده انقلاب صنعتی چهارم در ایران» در نمایشگاه اینوتکس، با نگاهی به گذشته انقلاب‌های صنعتی، چشم انداز آینده ایران را اینگونه ترسیم کرد: روزی که یک مهندس اسکاتلندی در گاراژ خانه‌اش ماشین بخار را اختراع کرد و انقلاب صنعتی اول شکل گرفت، نادر شاه افشار در کشور ما به دیار باقی شتافت و در آن زمان، چنین انقلاب شگرفی در ایران احساس نشد و تاثیری در مناسبات اجتماعی ایران نداشت. صد سال طول کشید که رایحه انقلاب صنعتی اول به ایران برسد. اما انقلاب صنعتی دوم، ۵۰ سال بعد و در سال ۱۳۰۳ با تجهیز کارگاه‌های تولیدی به ژنراتورهایی که وارد کرده بودیم، در ایران پا به عرضه ظهور گذاشت.

وی ادامه داد: انقلاب صنعتی سوم، از درون برنامه سوم توسعة پیش از انقلاب برخاست و می‌توانیم بگوییم ایران خودرو (ایران ناسیونال) نماد رسیدن انقلاب صنعتی سوم به ایران بود که پس از ۲۵ سال از آغازش در دنیا، به ایران رسید. با این منطق و اینکه هر بار فاصله انقلاب جهانی و ورود به کشور ما نصف شده، هم اکنون فاصله ۱۲.۵ساله برای همراهی ایران با انقلاب صنعتی چهارم پیش‌بینی می‌شود بنابراین باید هدف‌گذاری ما روی سال ۲۰۲۴ برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم باشد.

نقشه راه و مدل هفتگانه برای نیل به انقلاب صنعتی چهارم

قائم مقام فناپ زیرساخت ابراز در ادامه با بیان اینکه «برای ورود به انقلاب صنعتی چهارم ما یک مدل هفت مرحله‌ای را پیشنهاد می‌کنیم» در تشریح این مدل ابراز داشت: مرحله اول تنظیم سیاست‌ و چشم انداز تحول دیجیتال در سازمان است. یعنی هم بخش خصوصی باید در سیاست‌هایش به موضوع انقلاب صنعتی چهارم بپردازد و هم سازمان‌ها و صنعت‌هایی که می‌خواهند مشتری‌ بخش خصوصی باشند، باید یک بازطراحی در سیاست‌های خود داشته باشند.

وی ادامه داد: مرحله دوم تولید محصولات و خدمات متناسب است. ما و صنایع مشتریِ ما باید محصولات و سرویس‌هایمان را مشخص کنیم. در این زمینه ما در فناپ روی سه پلتفرم هدف‌گذاری کرده‌ایم: پلتفرم سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمان (ERP) که از سال ۹۴ آغاز به کار کرده و پس از آن بی‌درنگ برای پلتفرم اینترنت اشیا (IOT) سرمایه‌گذاری کردیم؛ با این مزیت رقابتی که از ابتدا توسط توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان ایرانی در همین پردیس فناوری توسعه داده شده است. پلتفرم سوم هم پلتفرم رایانش ابری ( cloud computing) هست.

مدیر دپارتمان صنعت چهارم فناپ افزود: در حوزه اینترنت اشیا یک لایه افقی از سرویس ها داریم که سازمان‌های دولتی مانند صنعت نفت به آن علاقه‌مند هستند. نمونه آن «کنتورهای هوشمند گاز» است، که اواخر سال گذشته رونمایی شد. مجموعه نفت علاقه دارد که این پلتفرم را کسب کند. این یک مدلی از کسب و کار است که البته ما آن را نمی‌پسندیم. در دنیا هم مدل کسب و کاری این نیست که کارفرما، پلتفرم‌ها را اکتساب نمایند بلکه ما باید به سمتی برویم که در فضای ابری سرویس های متنوع ارائه شده و مورد اعتماد کارفرمایان قرار گیرد.

بهینه‌سازی مصرف انرژی با اندازه‌گیری هوشمند

داور نظری گفت: فناپ زیرساخت روی سرویس‌های ابزار دقیق هوشمند برای ارائه راه حل در مدیریت مصرف آب و برق و گاز که از مسائل اصلی کشور ما هستند محصول توسعه داده است. همچنین در بحث برنامه‌ریزی منابع سازمان (ERP) رویکرد صنعتی (Industrial) داریم و هم در رایانش ابری آماده ارائه سرویس‌های عمومی و اختصاصی هستیم.

همزاد دیجیتال، خودروهای خودران و مدیریت عملیات تولید

قائم مقام فناپ زیرساخت ابراز داشت: ما اکنون سرمایه‌گذاری روی همزاد دیجیتال Digital twin را شروع کرده ایم و دنبال استارتاپ‌های هستیم که در این زمینه بتوانند به ما کمک کنند.

وی ادامه داد: در زمینه مدیریت عملیات تولید (manufacturing operation management) و خودروهای خودران صنایع، همانند لیفتراک‌های خودران در کارخانه‌ها و انبار مکانیزه نیز برنامه هایی داریم که در آینده بیشتر در موردش صحبت خواهم کرد.

آزمایشگاه زنده (Living Lab) فناپ بستر شکوفایی ایده‌های استارتاپی

مدیر دپارتمان صنعت چهارم فناپ، مرحله سوم را راه اندازی آزمایشگاه زنده معرفی کرده و افزود: ما برای انقلاب صنعتی چهارم به آزمایشگاه زنده (Living Lab) نیاز داریم و در حال آماده‌سازی یک آزمایشگاه زنده در دانشگاه خاتم هستیم که به‌زودی از آن رونمایی می‌کنیم. آنجا محل تردد استارتاپ‌ها خواهد بود، که اگر یک استارتاپ ایدة ساخت یک ماژول کاربردی را در صنعت داشت، آنجا بستر تکامل آن است. مثلاً اخیرا در نمایشگاه کیش دیدم که یکی از جوانان خلاق ماژولی روی ماشین‌های دوار گذاشته بود که می‌توانست تعمیرات پیش بینانه را در نت پیش‌بینی کند. اینگونه کارهای ارزشمند اما جزیره‌ای، می‌تواند بیاید در Living Lab تاییدیه بگیرد و سپس به صنعت وارد شود. صنعت ما ریسک گریز است، البته طبیعی هم هست. شما هم اگر مالک یک صنعت باشید اجازه نمی‌دهید خط تولیدتان محل آزمون و خطای جوان‌های استارتاپی باشد. چون شما سررسیدهای مالی دارید و نمی‌تونید این ریسک را بپذیرید.

باید برای کار کردن با نسل Z آماده شویم

نظری با بیان اینکه مرحله چهارم توجه به انگیزه‌های سرمایه انسانی است، تاکید کرد: ما باید بتوانیم با نسل Z در سازمان خود کار کنیم نسلی که بار اصلی انقلاب صنعتی چهارم را به دوش خواهند کشید، نسلی که در نوع همکاری و پیوندهایشان متفاوت ظاهر شده اند، می‌خواهند آزادانه کار کنند. ما باید ریسک پذیر باشیم تا بذرِ جرات‌مندی را در دلِ مدیران بکاریم تا سرمایه‌گذاری کنند حتی اگر شکست بخورند، و بدین ترتیب مسیر موفقیت طی شود.

هنوز داده‌های منسجم برای تحلیل دقیق بازار نداریم

قائم مقام فناپ زیرساخت ابراز داشت: مرحله پنجم برندسازی و ترویج است. ما به تحلیل و آنالیز دقیق از بازار و مسایل و نیازهای صنعت خودمان احتیاج داریم. اما داده‌های منسجمی در کشور وجود ندارد. در حالیکه همین کشورهای همسایه ما، این داده‌های منسجم را دارند. به عنوان نمونه ما نمی‌دانیم در صنایع غیرفلزی، نیازها بطور دقیق چیست و وزارتخانه‌های مربوطه هم در این زمینه تلاش نمی‌کنند.

گذار از ساختارها با همکاران بیرونی

نظری گفت: مرحله ششم همکاری یا شرکت‌های بیرونی است، استارتاپ‌هایی که همکاران بیرون سازمانی ما هستند و می‌توانند به ما در مسیر ارائه محصولات و سرویس‌ها کمک کنند و سرانجام مرحله هفتم توجه به ساختار و فرایندهای سازمان صنعتی است، باید توجه کنیم که میبایست از ساختارها موجود عبور کنیم.

سه چالش در مسیر انقلاب صنعتی چهارم

مدیر دپارتمان صنعت چهارم فناپ در بخش پایانی سخنانش از سه چالش در مسیر انقلاب صنعتی چهارم یاد کرد و در این باره ابراز داشت: نخستین چالش اینکه در کشور ما انقلاب صنعتی سوم به پیروزی کامل نرسیده است. از همین رو اگر ما می‌خواهیم برای ماشین های دوار یا خط انتقال، یک راهکار جدیدی طراحی کنیم، می‌بینم که موتورش آن سازوکار ابتدایی که بتوانیم داده را از آن دریافت کنیم، ندارد.

وی افزود: دومین چالش اینکه سازمان‌های دولتی ما هیچ درکی از انقلاب صنعتی چهارم ندارند، چه برای سیاست‌گذاری و چه برای حمایت. در حالیکه ما نیاز به قانون‌گذاری در این حوزه داریم و بنابراین تلاش می‌کنیم در این زمینه انجمن‌های صنفی را راه‌اندازی کنیم.

نظری در پایان تصریح کرد: چالش سوم هم خود سازمان‌ها و صنعت ما هستند. چقدر صنایع ما آماده هستند برای اینکه این سرمایه‌گذاری را در این حوزه انجام دهند؟ چقدر آشنا هستند؟ به همین دلیل ما اکنون روی آگاهی بخشی هم متمرکز هستیم.

گفتنی است یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی نوآوری و فناوری اینوتکس INOTEX از ۲۰ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۱ در پارک فناوری پردیس برگزار شد و در پنل آینده انقلاب صنعتی چهارم در ایران به جز داور نظری از فناپ زیر ساخت، محسن نادری‌منش، مدیر عامل صندوق حمایت از صنایع پیشرفته، علی زواشکیانی، بنیانگذار شرکت پمکو و محمد علی اخائی، معاون راهکارهای دیجیتال و هوشمندسازی مرکز تحقیق و توسعه همراه اول هم سخنرانی کردند.