در بررسی صمت از چالش‌های حوزه مطبوعات نمایان شد
تنور سرد رسانه‌های کاغذی
مسائلی در حوزه رسانه‌ها وجود دارد که حل‌وفصل آنها نیازمند یک عزم ملی و مردمی است. افزایش هزینه‌های چاپ، گرانی و کمبود کاغذ، تبدیل شدن دکه‌های مطبوعاتی به دکه سیگارفروشی و کاهش شدید استقبال مخاطبان از مطبوعات کاغذی، همه از جمله عواملی هستند که باعث حذف عمده محصولات فرهنگی از سبد خانوار شده‌اند.
از سویی، بازار کاغذ هرازچندگاهی دچار مشکل و خبرساز می‌شد، اما از سال‌های گذشته مشکلات جدی‌تر شدند. یکی از مهم‌ترین مسائلی که بازار کاغذ و روزنامه را به آشفته‌بازار تبدیل کرده، احتکار کاغذ بوده است، بسیاری از واردکنندگان کاغذ انبارها را پر کردند، به‌شکلی که طبق گفته فروشندگان صنف کاغذ، این مقدار به اندازه‌ای است که مدت‌ها جوابگوی نیاز کشور در این حوزه باشد؛ اما واردکنندگان کاغذ آن را وارد بازار نکردند تا قیمت‌ها بالاتر رود و سود بیشتری بکنند.یکی دیگر از دلایل و مشکلات مطبوعات، تامین هزینه سنگین چاپخانه است که باعث شده، عده‌ای فقط دنبال منابع اقتصادی باشند، اما نشریاتی هم که از لحاظ مادی تامین هستند، باز هم به کیفیت توجه نمی‌کنند و در اینجا است که جای خالی کمیته نظارت احساس می‌شود. صمت در این گزارش چالش‌هایی را که مطبوعات با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، بررسی کرده است.
خطر در کمین رسانه‌های کاغذی
پیشرفت روزافزون رسانه‌های برخط و شبکه‌های مجازی، از مدت‌ها پیش زنگ خطر را برای رسانه‌های کاغذی به صدا درآورده است. مطبوعات علاوه بر مشکلات عدیده اقتصادی با رقیبان سرسختی هم مواجهند و برای ادامه حیات و اثرگذاری خود باید به فکر راه چاره‌ای باشند. در سال‌های اخیر همزمان با رشد و نفوذ بیش از پیش اینترنت و فضای مجازی، رسانه‌های کاغذی چون روزنامه‌ها و مجلات، با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند. این روزها، رسانه‌های مجازی به دلایل مختلف از جمله سرعت و سهولت دسترسی به اخبار و اطلاعات در آنها و تنوع و کم‌هزینه بودن‌شان، اقبال چشمگیری پیدا کرده‌اند. در مقابل، اگر نگاهی به شرایط روزنامه‌ها و دیگر رسانه‌های کاغذی چون مجلات، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌ها بیندازیم، خواهیم دید این رسانه‌ها با مشکلات پرشماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و نفس‌های‌شان به شماره افتاده است. اگرچه با روی کار آمدن رسانه‌های مدرن، اقتصاد روزنامه‌ها در همه جای دنیا دیگر مثل گذشته نیست، اما شاید این روزها سختی کار برای فعالان عرصه مطبوعات کاغذی در ایران دوچندان باشد؛ چرا که بیشتر مطبوعات حتی برای دسترسی به کاغذ به‌عنوان ابزار اولیه چاپ و نشر روزنامه با دشواری روبه‌رو هستند. حالا کاغذ به کالایی گرانبها و کمیاب تبدیل شده است که برای به‌دست آوردنش باید از هفت‌خوان رستم گذشت. کمبود کاغذ در سال‌های اخیر، مطبوعات را با بحرانی نفسگیر مواجه کرده است، به‌طوری که برخی مدیران مطبوعات ضمن گلایه از کمبود و نابسامانی توزیع کاغذ در بازار، از کاهش صفحات نشریات سخن به میان آورده‌اند. از آنجایی که ظرفیت تولید کاغذ موردنیاز برای رسانه‌های چاپی در داخل کشور وجود ندارد یا بسیار محدود است، قسمت عمده این کالا از سایر کشورها وارد می‌شود. به‌طبع با ایجاد اختلال در وضعیت بازار ارز، واردات کاغذ نیز مانند سایرکالاها دچار اختلال در نظام عرضه و تقاضا شده است که باید هرچه سریع‌تر بررسی شود.
مطبوعات، اسیر دلال‌بازی
احمد شریفان، رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران در رابطه با تاثیر تولید و تامین کاغذ بر وضعیت مطبوعات به صمت گفت: کاغذ، بازیگر اصلی در روند فعالیت مطبوعات است و گرانی و کمبود کاغذ می‌تواند تاثیر مستقیمی بر انتشار روزنامه‌ها و مجلات داشته باشد.
وی در ادامه توضیح داد: اما اینکه چرا کاغذ در کشور ما به بحران کشیده و بازیچه بازی‌های اقتصادی شده، سوال مهمی است که دلایل گوناگونی دارد؛ چرا که مطبوعات یک عرصه بی‌گناه است و بی‌دلیل دستخوش تغییرات می‌شود. عموما افرادی که در مطبوعات فعالیت می‌کنند، از فرهیختگان مملکت ما هستند و در سال‌های اخیر، مشاغل این افراد به‌دلیل مشکلات متعدد که یکی از آنها کمبود کاغذ بوده، به خطر افتاده است. اینکه کارخانه‌های کاغذسازی یک‌شبه سیاست‌های خود را تغییر دهند و برنامه‌ریزی‌های اشتباه دوای درد مشکلات شود، اوضاع را بدتر می‌کند. بارها در جلسات متعدد بیان شد که ایران کشور کم‌آبی است و لزومی ندارد که کارخانه‌های کاغذسازی در داخل کشور فعالیت و تمام استان‌ها را با خشکسالی روبه‌رو کنند، بلکه می‌توانیم با واردات صحیح و برنامه‌ریزی درست زیرنظر یک ارگان و نهاد مناسب اقدام به واردات کاغذ کنیم، اما درصورت واردات، باید نظارت دقیقی بر فعالیت واردکنندگان و توزیع کاغذ وجود داشته باشد.
رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران با بیان این نکته که برخی مسئولان بدون داشتن تخصص و آگاهی لازم اقدام به سیاست‌گذاری‌های بی‌مورد و غیرضروری می‌کنند به ز گفت: این موضوعات نه‌تنها مشکلی را از پیش‌رو برنمی‌دارد، بلکه اوضاع کاغذ و مطبوعات را بغرنج‌تر
می‌کند. متاسفانه در حال حاضر مدیران مطبوعات بیشتر از آنکه فرصت کنند به موضوعات مهم درباره مشاغل خود بپردازند، مجبور هستند که درگیر مسائل پیش‌پاافتاده‌ای نظیر تهیه کاغذ باشند. تا زمانی که در اقتصاد کشور دلال و مافیا دست داشته باشد؛ نه‌تنها کاغذ بلکه در حوزه‌های کلان دیگر نیز، وضعیت به همین منوال پیش می‌رود.
شریفان خاطرنشان کرد: برای اینکه مشکلات خرد و کلان اقتصادی کشور حل شود، باید دولت از بازی در اقتصاد دست بکشد و دست‌های پشت‌پرده را قطع کند تا دلالان و سوداگران از بازارهای مختلف کنار روند و مصرف‌کنندگان یک‌نفس راحت بکشند. اکنون در بازار خودرو و مسکن، شاهد هستیم که سودجویان برای منافع شخصی خود شرایط را برای شهروندان سخت کرده‌اند و به‌جای اینکه این دو بازار مهم، مصرفی باشند، کاملا در مسیر بازار سرمایه‌ای در حال حرکت هستند.
جیب گشاد سوداگران در بازار کاغذ
وی اظهار کرد: بارها این اتفاق رخ داده که یک جنس در خارج از کشور نوسان قیمتی داشته است؛ اما قبل از اینکه آن جنس را وارد کنیم، گران‌تر می‌فروشیم، در حالی که کاغذ را با نرخ دلار قدیم خریده‌ایم، با نرخ دلار جدید کاغذ را محاسبه کرده و به فروش می‌رسانیم. نمونه بارز این موضوع کاغذ تحریر چاپ است.
وی در پایان گفت: با نگاهی به نرخ کاغذهای بی‌کیفیت و درجه ۲ و ۳ برخی از کارخانجات درمی‌یابیم که در همین ماه‌های اخیر رشد بسیار عجیبی داشته‌اند. مگر می‌شود هیچ نظارتی بر قیمت‌ها نباشد و خود کارخانه‌ها به دلخواه نرخ تعیین کنند؟
آیا قانونی نیست که نرخ مصوب برای افزایش نرخ کاغذ مشخص کند که مصرف‌کنندگان به‌ویژه ناشران و مطبوعات با چالش‌های بی‌رحمانه روبه‌رو نشوند؟ برای جواب چنین سوال‌هایی، باید مشکلات را در جای دیگر پرس‌وجو کنیم. جایی که دستان پشت‌پرده تیشه به ریشه صنایع می‌زنند و پای بر گلوی مصرف‌کنندگان می‌گذارند تا جیب‌های گشاد خود را پر کنند.
مسئولان و نهادهای ذی‌ربط اگر می‌خواهند مشکلات حل و کمکی به مصرف‌کننده و صنعت شود، باید با برنامه‌ریزی درست و نظارت کافی بر بازار، در مسیری گام بردارند که تولید باعث شکوفایی و رشد اقتصادی شود، نه اینکه تنها عده‌ای خاص ازر این راه سودجویی کنند.
عوامل اصلی نابسامانی مطبوعات
احمد سلطانی، عضو هیات‌مدیره خانه مطبوعات به صمت گفت: با وضعیتی که بازار کاغذ در حال تجربه کردن است و پیشرفت روزافزونی که فضای مجازی در انتشار اخبار در پیش‌گرفته، روزبه‌روز شرایط برای مطبوعات سخت‌تر می‌شود. در حال حاضر ۲ فاکتور مهم فضای مجازی و مشکلات کاغذ، ضربه مهلکی بر پیکره مطبوعات وارد کرده است.
وی خاطرنشان کرد: در بین مطبوعات موجود در کشور، آنهایی که تیراژ و قدمت زیادی دارند، هم‌اکنون بدون مشکل خاصی در حال فعالیت هستند، اما بیشتر مطبوعات با چالش‌های زیادی درپی گرانی‌های چند سال اخیر کاغذ روبه‌رو هستند. تنها راه چاره که در حال حاضر می‌توان به مطبوعات ارائه کرد، این است که از نسخه‌های کاغذی به‌سمت نسخه‌های الکترونیکی و سایتی روی بیاورند. البته این موضوع که مطبوعات روزبه‌روز در حال کمرنگ شدن هستند، مختص ایران نیست، بلکه در سطح جهانی نیز مطبوعات با کاهش تیراژ سالانه روبه‌رو هستند؛ اتفاقی که ضرورت فعالیت مطبوعات در فضای مجازی را بیشتر می‌کند.
واردات کاغذ با درک‌واقعیت صورت بگیرد
سلطانی اظهار کرد: متاسفانه در سال‌های اخیر اتفاقی که منجر به نتیجه مثبتی شده باشد و مطبوعات از این وضعیت فعلی دربیایند، رخ نداده است و در واقعیت، چشم‌اندازی هم برای این مسئله مشخص نیست. از این‌رو باید متخصصان به این حوزه ورود و مشکلات را حل کنند و با درک واقعیت‌ها واردات کاغذ صورت بگیرد. تا زمانی که تصمیمات در یک روند تصویب قرار نگیرند و اجرایی نشوند، کاری از پیش نمی‌رود. وی ادامه داد: بهترین راه‌حل برای مشکل کاغذ این است که قیمت‌ها واقعی شوند و هر نشریه‌ای که نیاز به کمک دارد، از یارانه مستقیم بهره‌مند شود. البته در توزیع یارانه نقدی همواره درصدی خطا وجود دارد، اما دولت باید مراقبت کند که میزان خطایش در تخصیص یارانه مستقیم کاهش پیدا کند. سلطانی در پایان عنوان کرد: تاثیر گرانی کاغذ مطبوعات بر همه بخش‌های مربوط به آن از جمله مخاطب، محسوس است و مشکل بروزکرده در این صنف، همچون دیگر مشکلات ناشی از بی‌برنامگی، نبود نظارت صحیح و البته سوءمدیریت در بعد اجرایی است. واردات کاغذ، حجم مصرفی آن و البته مصرف‌کنندگانش در کشور مشخص است و سامان دادن به این بخش موضوعی نیست که نتوان برای آن چاره‌ای اندیشید.
سخن پایانی
این روزها با گرانی کاغذ و همچنین افزایش افسارگسیخته ارز در کشور، مطبوعات دچار مشکل شده‌اند و به‌سختی روزگار می‌گذرانند، مشکل تامین کاغذ برای مطبوعات مشکلی قدیمی و تامین آن حیاتی است. در برهه‌ای از زمان که نفس مطبوعات به‌شماره افتاده، باید دست حمایتی برای تسهیل فعالیت مطبوعات دراز شود، نه اینکه با سنگ‌اندازی و بی‌توجهی، عرصه برایش روز به روز تنگ‌تر شود.پافشاری بر افزایش تولید کاغذ، آن هم در کشور کم‌آبی مثل ایران، اشتباه بزرگی بوده که سال‌هاست در حال تکرار است، چرا که ممکن است با افزایش تولید کاغذ، آسیب‌های محیط‌زیستی زیادی به بار آید و کم‌آبی تشدید شود. نیاز حیاتی مطبوعات به کاغذ باکیفیت و ارزان در کنار سایر نیازهای حمایتی باید هرچه سریع‌تر رفع شود وگرنه چیزی به پایان عمر مطبوعات در کشور نمانده است./روزنامه صمت
ارسال نظر