قصه هزارویک شب کاریابی

 با تحولات روزانه فناوری، کاریابی و نیرویابی نیز در مسیر تحول قرار گرفت و براساس آن، شیوه‌های سنتی رایج در این امر مانند آگهی در مطبوعات یا تبلیغات محیطی تا حد زیادی کنار زده شد. جوامع به فراخور میزان پذیرش فناوری، از بسترهای جدید در بحث اشتغال استفاده کرده‌اند و ضمن بهره‌گیری از شیوه‌های جدید کاریابی، مشاغل مختلفی نیز در این بسترها شکل گرفته است. اینترنت سبب شد تا رابطه افراد با محیط کاری پیرامون خود، وسیع‌تر و متنوع‌تر شود و این یک دستاورد مهم اقتصادی برای کشورها به حساب می‌آید. ایران نیز حدود یک دهه اخیر به‌سمت استفاده از این فناوری‌ها در فضای کسب‌وکار حرکت کرده و برخی افراد عقیده دارند تحولات چشمگیری طی چند مدت اخیر در این زمینه رخ داده است، اما تعدادی دیگر نیز معتقدند باوجود راهگشا بودن این فناوری‌ها، شاهد معایب و ناکارآمدی مناسب این بسترها هستیم. هنوز جامعه گسترده‌ای از متقاضیان شغلی، با فرصت‌های ارائه‌شده در بسترهای آنلاین و امکان کاریابی‌های این‌چنینی آگاهی ندارند. از سویی دیگر، قشر سودجوی همیشه حاضر در صحنه نیز از فرصت کاریابی‌های آنلاین در فضاهای مختلف استفاده کرده و کلاهبرداری‌های کلانی از جویندگان کار انجام شده است. صمت به بهانه صحبت‌های رئیس دولت سیزدهم درباره موفقیت دولت در اشتغالزایی یک میلیونی امسال ، نقش پلتفرم‌ها و مراکز کاریابی در پاسخگویی به نیاز کارفرمایان و متقاضیان شغلی را مورد بررسی قرار داده و در این‌باره با کارشناسان امر به گفت‌وگو پرداخته است.

مراکز کاریابی کنار زده ‌شده‌اند

حسین ساروخانی، نایب رئیس انجمن مراکز کاریابی اتاق بازرگانی ایران و نایب رئیس پیشین کانون مراکز کاریابی کشوری در گفت‌وگو با صمت به تاثیر شکل‌گیری پلتفرم‌های مجازی کاریابی در مسئله اشتغال پرداخت گفت: شکل‌گیری پلتفرم‌ها و فضای دیجیتال در بحث اشتغال، امری است که از 2 جنبه می‌توان آن را بررسی کرد. در گام نخست باتوجه به پلتفرم‌های ایجادشده، به‌نظر می‌رسد ترافیک در حوزه فناوری افزایش یافته و بازار ظرفیت این تعداد از بسترها را ندارد. از سوی دیگر، متقاضیان کار هنوز با شیوه‌های جدید کاریابی آشنایی ندارند و افراد مختلفی اعم از کارگران یا کسانی که در حوزه‌های تکنولوژی فعال نیستند، از این فناوری‌ها استفاده نمی‌کنند.  جامعه در حال‌ گذار از دوره سنتی به‌سمت فناوری‌های جدید است، اما رویکرد افراد عادی با صاحبان پلتفرم‌های مجازی، تفاوت دارد و این 2 قشر نگاه یکسانی به این مسئله ندارند. وی ادامه داد: مهم‌ترین ایرادی که به شکل‌گیری پلتفرم‌های آنلاین برای کاریابی می‌توان وارد کرد، ناکارآمدی آنها است.

در حال‌ حاضر پلتفرم‌های مختلف، چه به‌صورت رسمی و تخصصی و چه غیرتخصصی، فضایی کم‌هزینه را برای انتشار آگهی کاریابی فراهم کرده و در این میان، مراکز تخصصی کاریابی کنار زده شده‌اند. تا پیش از این، مراکز رسمی کاریابی، شرح وظایف مشخصی داشتند و نظارت‌های سختی بر عملکرد این مراکز وجود داشت، البته همچنان این نظارت‌ها ادامه‌دار است، اما برای پتلفرم‌های جدید، این نوع دستورالعمل‌ها و نظارت‌ها وجود ندارد و در نهایت، مراکز کاریابی از میدان کنار زده شده‌اند.

پلتفرم‌های کاریابی بی‌تخصص

ساروخانی در ادامه صحبت‌های خود، نبود سازماندهی مناسب برای فعالیت‌های کاریابی را ناشی از نقص مدیریت دستگاه‌های دولتی عنوان کرد و توضیح داد: با حذف شدن مراکز کاریابی رسمی و جایگزینی آنها با پلتفرم‌های مختلف، بسیاری از چارچوب‌های تخصصی در مسئله اشتغال و نیرویابی نادیده گرفته شده است. در حال ‌حاضر تعداد زیادی از پلتفرم‌ها، در عرصه کاریابی به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم فعال هستند. نه‌تنها پلتفرم‌های رسمی کاریابی مانند ایران استخدام، بلکه پتلفرم‌های مجازی دیگری مانند دیوار نیز به‌طورغیرمستقیم در بحث ایجاد ارتباط میان متقاضی کار و کارفرما ارتباط برقرار می‌کند. به این صورت که کارفرما با پرداخت حداقل‌ترین هزینه‌ها، آگهی استخدام در سایت دیوار را بارگذاری کرده و این آگهی‌ها با جست‌وجویی ساده برای جویندگان کار قابل مشاهده خواهد بود.

وی ادامه داد: با کمرنگ شدن نقش مراکز کاریابی، بحث مشاوره‌های شغلی و استانداردهای منابع نیروی انسانی نادیده گرفته شد، از این‌رو تمرکز بر شیوه‌های جدید کاریابی بر بستر فناوری، معایبی به‌همراه دارد و مقصر اصلی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است، چرا که این نهاد باید نظارت‌های خود بر عمل کاریابی و نیرویابی مراکز و مشاغل مختلف را تحت‌نظر داشته باشد و رویکرد خود نسبت به این مسئله را اصلاح کند.

آمارسازی اشتغال

این کارشناس کاریابی، آمارسازی را یکی اقدامات دولت‌ها در ارایه آمار اشتغال و نرخ بیکاری عنوان کرد و گفت: براساس آیین‌نامه‌های مختلف، مراکز کاریابی وظیفه دارند برای متقاضیان اشتغال سالانه به تعداد مشخصی، پیشنهاد شغلی یافته و معذفی کنند. این رویه در دولت‌های پیشین هم برقرار بود و روند جدیدی نیست، بنابراین مراکز کاریابی مجبور هستند سالانه آمارهای مطلوب وزارت کار را تحویل دهند و براساس آن آمارسازی کنند.

از طرف دیگر، دولت فراخوان داده که افراد متقاضی ایجاد مشاغل مختلف می‌توانند با مراجعه به سایت وزارت کار، مجوزهای مدنظر خود را در قالب طرح تسهیل اعطای مجوزهای کسب‌وکار، طی مدت ۷ روز دریافت کنند. تا پیش از این، گزینش و بررسی افراد از نظر صلاحیت کارآفرینی بررسی می‌شد، اما در حال ‌حاضر در راستای بالا رفتن میزان آمار کارآفرینی، این نظارت‌ها برداشته شده است.

وی افزود: دستگاه‌های دولتی نیز از آمارهای این‌چنینی به‌دست آمده از بخش‌های مختلف، کارآفرینی یا میزان اشتغال افراد جامعه را تحلیل و اعلام می‌کنند.

 ساروخانی خاطرنشان کرد: تعاریف جهانی متعددی برای مفهوم فرد شاغل عنوان شده و براساس برخی از این تعاریف، فردی که در طول هفته یک ساعت کار کرده باشد، شاغل محسوب می‌شود، از این‌رو مراکز کاریابی معرفی‌نامه‌های صادرشده برای افراد را به‌عنوان اشتغالزایی اعلام می‌کنند، هرچند ممکن است فرد پس از چند روز، علاقه‌ای به ادامه کار پیشنهادی نداشته و در نهایت بیکار شده باشد. باوجود تمام نکات مذکور و جزئیات قابل‌تامل، دولت این سبک از اطلاعات را به‌عنوان آمار اشتغالزایی و کارآفرینی اعلام می‌کند.

دروغی بزرگ به نام «آزمون استخدامی»

نایب رئیس انجمن مراکز کاریابی اتاق بازرگانی ایران به برگزاری آزمون‌های استخدامی مراکز دولتی و خصوصی و کارکرد آنها اشاره کرد و گفت: شاید بتوانیم از آزمون‌های استخدامی، به‌عنوان دروغ بزرگ یاد کنیم.

 در ابتدا لازم است، بگوییم لغت استخدام، بار حقوقی و تعریف مشخصی دارد که به‌دلیل ناپایدار بودن مشاغل در حال ‌حاضر، این لغت کاربرد و کارکردی ندارد. امروزه بخش زیادی از قراردادهای کاری، کوتاه‌مدت و موقت بوده و در اصل، مشاغل ناپایدار هستند.

 بنابراین، اقدامی به معنای واژه استخدام انجام نمی‌شود، حتی اگر از این مفهوم نیز صرف‌نظر کنیم، مراکز مختلف خصوصی و دولتی سالانه آزمون‌های جذب و استخدام زیادی برگزار می‌کنند که این اقدام درآمدهای میلیاردی را برای نهادها و شرکت‌ها به‌همراه دارد.

ساروخانی تصریح کرد: کارشناسان معتقدند این آزمون‌ها خروجی مطلوبی نداشته‌اند و شاهد جذب نیروی کار از این طریق نیستیم.

در حال‌ حاضر، نظارت مستقیم و آمار مشخصی درباره آنکه هر صنعت یا شرکت با چه درصدی از ظرفیت نیروی انسانی کار می‌کنند، وجود ندارد. همچنین اطلاعاتی در این‌باره که چه تعداد از نیروی کار سازمان‌ها از طریق آزمون یا روش‌های این‌چنینی جذب شده‌اند، در دست نیست.

مهاجرت در دهکده جهانی

با تشدید وخامت شرایط اقتصادی کشور، طی یک دهه اخیر تب‌وتاب برقراری ارتباطات کاری با خارج از کشور میان جوانان توانمند و متخصص بیشتر شد. درآمدهای ارزی به‌ویژه در زمان کاهش ارزش پول ملی، وجود فرصت‌های کاری بیشتر و از این دست موارد، از مزایای برقراری ارتباطات کاری با خارج از کشور به‌شمار می‌روند. در این راستا، شاهد افزایش همکاری‌های مختلف در قالب پروژه‌های کاری با شرکت‌های خارجی یا حتی میل به مهاجرت از طریق دریافت پیشنهادات کاری بوده‌ایم. فرصت این نوع همکاری‌ها را پلتفرم‌های مجازی و جا افتادن مفهوم دهکده جهانی رقم زد.

حسن کرباسی، رئیس انجمن صنفی کاریابی‌های بین‌المللی در گفت‌وگو با صمت، روند درخواست همکاری‌های بین‌المللی از سوی متقاضیان داخلی را افزایشی توصیف کرد و در این‌باره گفت: برقراری ارتباطات کاری با شرکت‌های خارجی، طی سال‌های گذشته همواره وجود داشته، اما با بدتر شدن شرایط اقتصادی کشور و کاهش ارزش پول ملی، تقاضا برای دریافت پروژه‌های کاری بین‌المللی بیشتر شده است، حتی در این مدت نیز درخواست برای دریافت موقعیت شغلی در خارج از کشور و مهاجرت کاری، رشد چشمگیری داشته و تمامی این موارد را می‌توان متاثر از شرایط جامعه توصیف کرد.

وی ادامه داد: تورم، رشد نرخ ارز، کاهش فرصت‌های شغلی مناسب به‌ویژه برای جوانان متخصص، پایین بودن دستمزدها و سایر مسائل این‌چنینی، کاریابی و درآمدزایی مناسب را برای جوانان با دشواری زیادی همراه و از این‌رو حداقل بخشی از توجه خود را بر همکاری با پروژه‌های بین‌المللی معطوف کرده‌اند.

همکاری‌های بین‌المللی تعطیل شد

کرباسی در ادامه صحبت‌های خود، به تاثیر تحریم‌ها بر تعاملات کارجویان ایرانی و کارفرماهای خارجی اشاره کرد و در این‌باره گفت: موقعیت‌های شغلی مختلفی مانند طراحی سایت، برنامه‌نویسی در سطوح مختلف، گرافیک و سایر مواردی که انجام آنها به صورت دورکاری امکان‌پذیر است، همواره جزو فرصت‌های شغلی بین‌المللی محسوب می‌شوند و افراد دارای این نوع تخصص‌ها می‌توانند سفارش پروژه از خارج دریافت کنند.

باوجود تمام مزایای این نوع کار، به‌دلیل تشدید تحریم‌ها علیه ایران، دریافت دستمزدها تبدیل به چالشی جدی برای افراد و کارجویان شده است. رئیس انجمن صنفی کاریابی‌های بین‌المللی تصریح کرد: تحریم‌های بانکی و بسته شدن سیستم نقل‌وانتقالات مالی برای ایران، سبب شد تا افرادی که با شرکت‌های خارجی در تعاملات کاری بودند، با بن‌بست‌های جدی برای دریافت دستمزدهای خود مواجه شوند.

وی افزود: در این فرآیند افراد مجبور شدند با واسطه‌ها و پرداخت هزینه‌های بالا، ارز دریافتی خود به‌عنوان دستمزد را وارد کشور کنند، حتی در بسیاری از موارد به‌دلیل ایرانی بودن افراد، شرکت‌های خارجی با دستمزدی پایین‌تر کارجویان را پذیرفته‌اند و این یک ایراد اساسی است.

 بنابراین جوانانی که دستمزد کافی نداشته یا شغل مناسب در داخل کشور پیدا نکرده و چشم امید به پروژه‌های مناسب خارجی داشتند، با این تحریم‌ها، فشارهای زیادی را متحمل شده‌اند.