ضربه کاری اینترنت به گردشگری

با اینهمه آمار ارزآوری صنعت گردشگری و ورود جهانگردان به ایران نشان می‌دهد در بهره‌برداری از این ظرفیت بالا موفق نبوده و سهم قابل توجهی در مقایسه با گردشگری جهان و منطقه جنوب آسیا نداریم. به گفته بسیاری از کارشناسان توسعه صنعت گردشگری می‌تواند ایران را به یکی از اقتصادهای برتر دنیا تبدیل کند و دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌ها نیز می‌توانند نقش پررنگی در تحقق این هدف داشته باشند.صمت در این گزارش به دلایل عقب‌ماندگی ایران در صنعت گردشگری پرداخته است.

رشد گردشگری خاورمیانه در سال ۲۰۲۲

از جهانگردان که بپرسید می‌گویند سرتاسر جهان سرشار از دیدنی‌ها و آموزه‌هایی است که بی‌شک بدون سیر و سیاحت به‌دست نمی‌آید. فارغ از ارزش معنوی سفر، امروزه گردشگری به‌عنوان یک صنعت، قلب تپنده اقتصاد جهان به شمار می‌رود. تجربه پاندمی کرونا گواهی است بر این گزاره،‌ چنانچه اقتصاد بسیاری از کشورهای گردشگر پذیر با اعمال قرنطینه و بسته‌شدن مرزها با مشکلات جدی مواجه شدند. میلیون‌ها انسان در حوزه گردشگری فعالیت دارند و حیات بسیاری از کشورها  به این صنعت وابسته است، به‌طوری‌که حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان از محل صنعت گردشگری تامین می‌شود و ۱۰ درصد شاغلان جهان نیز در یکی از حوزه‌های مشاغل گردشگری مشغول به کار هستند. چندی پیش سازمان جهانی گردشگری سازمان ملل متحد اعلام کرد بیش از ۹۰۰ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ به سرتاسر جهان سفر کرده‌اند. براساس این گزارش تعداد گردشگران در تمام مناطق جهان افزایش یافته و در مقایسه با تعداد گردشگران جهان در دوران قبل از همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۱۹ که رکورد ۱.۵ میلیارد نفر را شکسته بود، با ۶۳ درصد بهبود به ۹۰۰ میلیون نفر رسیده است. خاورمیانه با دستیابی به ۸۳ درصد از ارقام پیش از اپیدمی، نزدیک‌ترین منطقه به داده‌های گردشگری در سال ۲۰۱۹ است و اروپا نیز به‌عنوان منطقه‌ای که بیشترین تعداد گردشگر با ۵۸۵ میلیون نفر را در سال گذشته داشت، به ۸۰ درصد از ارقام پیش از اپیدمی دست یافت. این نرخ در قاره افریقا و امریکا ۶۵ درصد و در آسیا و اقیانوسیه در سطح ۲۳ درصد باقی مانده است.

چرا عقب ماندیم

ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران در گفت‌وگو با صمت، با اشاره به عوامل عقب‌ماندگی صنعت گردشگری در کشور گفت: بیش از هرچیز برای بررسی  دلایل توسعه‌نیافتگی صنعت گردشگری باید به آسیب شناسی این مهم پرداخت. لازم است، ببینیم شکاف اصلی و مهم‌ترین نقطه ضعف در این صنعت کجا است و چه اهدافی باید تاکنون به‌ثمر می‌رسید که نرسیده است. به‌عبارت دیگر، در سیر تاریخی گردشگری ایران، چه عواملی موجب توسعه و عقب‌ماندگی گردشگری بوده است.

این فعال گردشگری ضمن بیان این مطلب افزود: با توسعه صنعت گردشگری، کمبود اشتغال و بیکاری تا حد زیادی رفع می‌شود، چرا که گردشگری صنعتی اشتغال‌زا است. علاوه بر آن، توسعه این صنعت می‌تواند معرف ایران در فضای بین‌المللی باشد.

وی بااشاره به ضرورت همکاری صنعت و دانشگاه برای توسعه این صنعت گفت: تجربه‌های موجود به ما نشان داده که همفکری و همیاری صنعت و دانشگاه نتایج مثبتی برای توسعه صنعت گردشگری داشته است.

به‌گفته رئیس جامعه تورگردانان ایران، ما اگر بتوانیم علم و صنعت را در کنار یکدیگر قرار دهیم، دانشگاه بسیاری از معضلات موجود را حل می‌کند. در واقع ایجاد گفت‌وشنود علمی در این ۲ نهاد راه‌های زیادی را برای کارشناسان باز می‌کند. جامعه علمی باید از شکاف‌های موجود در صنعت آگاهی داشته باشد، در غیر این صورت و در شرایطی که این‌دو بخش مجزا از یکدیگر عمل کنند، توسعه‌یافتگی میسر نخواهد شد و در نهایت هم علم و هم صنعت باید با چالش‌های موجود دست‌وپنجه نرم کنند و هیچ اتفاق مثبتی نمی‌افتد.

وی گفت: تمام تلاش جامعه صنعت گردشگری این است که علم و صنعت کنار یکدیگر قرار گیرند.

پورفرج گفت: بررسی صنعت و حل چالش‌ها با کمک علم و فناوری در نهایت آینده درخشانی را در هر ۲ عرصه به ارمغان می‌آورد و پیشنهادهای علمی می‌تواند راهگشای مطمئنی برای صنعت گردشگری باشد.

گشت و‌گذار بدون حضور فیزیکی

از نمودهای اصلی پیوند علم و صنعت، فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدات علم محور آن‌ها است. با گذشت یک دهه از فعالیت فناوران در صنعت گردشگری،‌بازار مناسبی در این حوزه ایجاد شده است. براساس آمار تا کنون شرکت‌های فناور گردشگری در ۵ حیطه فعالیت دارند. از جمله ۱۹ شرکت در حوزه حمل‌ونقل و اقامت، ۶ شرکت در حوزه اطلاعات گردشگری، ۶ شرکت در حوزه خدمات بازدید، ۱۴ شرکت در حوزه فروش بلیت و راهنمای سفر و ۱۴ شرکت در بخش خدمات پشتیبان گردشگری فعال هستند.

امیرحسین پاینده، کارشناس گردشگری مجازی که موفق به طراحی پهپادی با قابلیت واقعیت مجازی شده است؛ در گفت‌وگو با صمت گفت: مفهوم گردشگری مجازی براساس توسعه ابزارهای جدید مبتنی بر فناوری اطلاعات شکل گرفته است. این ابزارها با تنوع گوناگون زمینه لازم برای تقویت گردشگری فیزیکی را فراهم می‌کنند. مهم‌ترین هدفی که در رویکرد گردشگری مجازی دنبال می‌شود، تقویت صنعت گردشگری کشورها و متعاقب آن توسعه منافع حاصل از این صنعت است.

سفری دور و دراز با پهپاد

وی افزود: گردشگری مجازی فرآیندی است در چند سال گذشته در ایران راه افتاده، اما تاکنون دربردارنده هیچ حس پویایی برای کاربران یا گردشگران نبوده است. بر همین اساس در سیستم گردشگری مجازی پویا، تلاش کردیم، مولفه دیگری به این آن اضافه کنیم و آن هم پویایی و زنده بودن تصاویر دریافتی است. در این سیستم، افراد می‌توانند مکان موردنظر خود را در یک نمای واقعی و زنده با استفاده از دوربین‌های چندبعدی و مجازی ببینند. همچنین، این در سیستم افراد می توانند بدون حضور فیزیکی در مراسم‌ یا آیین‌های جمعی شرکت کنند و با دید چندبعدی به این رویدادها اشراف داشته باشند.

به گفته پاینده، برای پویایی گردشگری مجازی از سیستم پهپادها استفاده بیشتری شده است. در واقع، این سیستم در یک بسترسازی مجازی و برمبنای اینترنت طراحی شده است.

این فعال دانش‌بنیان گفت: فرآیند گردشگری مجازی پویا این‌گونه است که با پرواز پهپاد و ارسال تصاویر به گیرنده کاربر، گردشگر می‌تواند گشت‌وگذار مجازی پویا را تجربه کند.

همچنین، کاربر می‌تواند با استفاده از عینک، تصاویر دریافتی را چندبعدی مشاهده کند. گردشگران با چشم مجازی که همان دوربین‌های چندبعدی نصب‌شده روی پهپادها است، می‌توانند بر مکان اشراف بصری داشته باشند. آن‌ها می‌توانند زاویه دید را تغییر داده و بر تصویری که می‌بینند کنترل زاویه‌ای داشته باشند؛ چنانچه گویا در مکان حضور دارند. طرح آزمایشی گردشگری مجازی برای نخستین بار بر فراز یک قلعه در استان اصفهان عملیاتی شد.

پاینده افزود: دوربین‌های نصب‌شده قادر هستند، به انتخاب گردشگر هم تصاویر دو بعدی و هم تصاویر سه بعدی را دریافت کنند. هر پهپاد دارای یک ایستگاه محلی و یک اپراتور که مسئولیت هدایت و کنترل آن را بر عهده دارد، است. این اپراتور با در نظر گرفتن آب‌وهوا، امنیت و دیگر شرایط محلی تصمیم می‌گیرد که پهپاد را به پرواز در بیاورد یا خیر. این سیستم تاکنون نمونه خارجی نداشته است.

سخن پایانی

با توجه به موارد یاد شده و نظر کارشناسان، چنانچه ظرفیت‌های گردشگری در کشور فعال شود با کسب درآمدهای گردشگری طی یک برنامه ۵ ساله دیگر نیازی به دلارهای نفتی نخواهیم داشت. این امر می‌تواند در برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور محقق و بخش زیادی از نیاز‌های بودجه‌ای و ارزی کشور از این طریق جبران شود. امروزه دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها در عرصه گردشگری از خرید آسان و راحت بلیت و رزو آنلاین هتل‌ها فراتر رفته است؛ آن‌ها با جدیدترین دستاوردهای فناورانه در تلاش‌هستند راه تازه‌ای در این صنعت ایجاد کنند. معمولا دستاوردهای جدید بر مبنای اینترنت بوده و اپلیکیشن محور است. با توجه به اختلالات اینترنت در کشور و بی‌ثباتی آن، به نظر می‌رسد تولیدکنندگان و دانش‌بنیان‌ها در بکارگیری و توسعه این دستاوردهای نوین رغبت چندانی ندارند. این در حالی است که در صورت حل این معضل، کسب‌وکارهای دانش‌بنیان نوپا می‌توانند با ظرفیت موجود خدمات زیادی در حوزه گردشگری ارایه دهند و از این طریق صنعت گردشگری را شکوفا کنند.