تک شاخ شدن استارتاپ های داخلی / دولت وعده پوشالی می‌دهد؟

استارتاپ های یونیکورن به شرکت‌هایی گفته می‌شود که ارزش بازار آن‌ها بیش از یک میلیارد دلار است. این شرکت‌ها معمولاً در صنایع فناوری ارتباطات، اینترنت، نرم‌افزار و خدمات مرتبط با این صنایع فعالیت کرده و به دلیل رشد سریع و قابل توجه آن‌ها، جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگی را تجربه می‌کنند.

بعضی از مشهورترین شرکت‌های یونیکورن جهان عبارتند از اوبر (Uber) که یک سامانه‌ی تاکسی‌گیری آنلاین است، ایربی ان بی (Airbnb) که در حوزه‌ی اجاره مسکن برای گردشگران فعالیت می‌کند، واتس‌اپ (WhatsApp) که یک برنامه‌ی پیام‌رسان به شمار می رود، فیسبوک (Facebook) که به عنوان یک شبکه‌ی اجتماعی شناخته می‌شود و تسلا (Tesla) که در حوزه تولید خودروهای الکتریکی به فعالیت مشغول است.

این شرکت‌ها به دلیل رشد سریع و توانایی در جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ، در دنیای کسب و کار به عنوان نمادهایی از نوآوری و شکوفایی شرکت‌های فناوری شناخته می‌شوند.

چندی پیش روح الله دهقانی، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور وعده دست‌یابی به ۱۰ یونیکورن تا ۳ سال آینده را بار دیگر تکرار کرد.

دهقانی فیروزآبادی در این خصوص گفت: «برای ایجاد ابر شرکت، ۳ بستر نیاز داریم که عبارتند از: حمایت‌های بزرگ تحت عنوان پروژه‌های پیشران، پروژه‌های دستگاه‌ها و صنایع بزرگ و نیز حمایت از خط صادراتی ویژه. این سه برنامه به‌عنوان بزرگ‌ترین ابزارهایی است که ما خط گذاری می‌کنیم‌. این ابزارها به‌صورت خودکار مجموعه‌ها را تشویق می‌کند که کنار هم قرار بگیرند و کنسرسیومی کار کنند و این اتفاق نقطه شروع ابرشرکت‌شدن است.»

دهقانی در ادامه توضیح داد: «نخستین برنامه، ایجاد و پیگیری پروژه‌های پیشران است. ما در معاونت علمی تا به الآن ۲۶ ابر پروژه تعریف کرده‌ایم که انجام دادن این پروژه‌ها عموماً بر پایه قرارگرفتن چند شرکت کنار یکدیگر است؛ چون ابر شرکت وقتی ایجاد می‌شود که چند شرکت کوچک کنار هم قرار بگیرند.»

تا به امروز وعده‌های این‌چنینی بسیاری برای یونیکورنی شدن استارتاپ‌های داخلی مطرح شده است. این در حالی است که اکثر کارشناسان در تحقق آن، تردید دارند. به عقیده فعالان این حوزه برای یونیکورنی شدن استارتاپ‌های داخلی، شاخص‌هایی نیاز است که به علت آماده نبودن زیرساخت‌ها و شرایط خاص اقتصادی، در کوتاه‌مدت نمی‌توان وقوع چنین اتفاقی را متصور شد.

گسترش نیوز در این راستا گفت‌وگویی با کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات انجام داده که در ادامه می‌خوانید.

بخش خصوصی عطای این کار را به لقایش بخشید

کیوان نقره‌کار درباره وعده معاون علمی رئیس‌جمهور مبنی بر ایجاد ۱۰ یونیکورن تا ۳ سال آینده و امکان وقوع این اتفاق گفت: در یک نگاه کلی می‌توان گفت که فعلاً ساختارهای لازم برای ایجاد چنین شرایطی وجود ندارد. به حدی شرایط موجود، نابسامان است که بخش خصوصی، عطای این کار را به لقایش بخشیده و قید پذیرفتن واژه یونیکورن را به‌کلی می‌زند. در این شرایط اقتصادی، بقا و ادامه حیات برای بسیاری از فعالان بخش خصوصی، بدل به اولویت اول شده و دیگر حرکت به سمت چنین مسیرهایی برایشان جذابیت آن‌چنانی ندارد.

او در خصوص شاخص‌های موردنیاز برای دستیابی به چنین فضایی بیان کرد: به‌منظور رسیدن به این مرحله، باید دو بخش مهم را موردتوجه قرار داد. رفع موانع داخلی و توسعه دادن به برخی فرصت‌های حیاتی، این دو بخش را تشکیل می‌دهند. موانع داخلی موجود، شامل زیرساخت‌های فناورانه، اینترنت ضعیف و بی‌کیفیت، وجود هزینه‌های بالا در این حوزه، عدم پایداری منابع انسانی، نبود ثبات در بازار و سردرگمی مشتریان، فیلترینگ گسترده فضای مجازی و ایجاد محدودیت برای توسعه‌دهندگان بازارهای مجازی می‌شود.

ما به توسعه بازارهای بین‌المللی نیاز داریم

نقره‌کار ادامه داد: این مسائل درمجموع منجر می‌شود تا یک مدیر کسب‌وکاری یا یک فعال بخش خصوصی از فکر یونیکورنی شدن یا حتی نزدیک شدن به آن بیرون بیاید. مگر اینکه نگاه معاونت علمی رئیس‌جمهور و مقصود اصلی او، بحث تزریق مالی و حمایت‌های ویژه از یک بخش خاص و سفارش شده باشد تا این بخش‌ها نیز از این مسیر برای خود نام و شهرتی دست‌وپا کنند. این نوع کمک‌ها اشتباه و به دور از اخلاقیات است و من امیدوارم که چنین چیزی وجود نداشته باشد.

وی در ادامه تصریح کرد: در خصوص توسعه‌بخشی به فرصت‌ها، ما به توسعه بازارهای بین‌المللی نیاز داریم. ما باید فرصت لازم را به شرکت‌های مربوطه جهت بهره‌گیری از زیرساخت‌های جهانی مثل شبکه‌های اجتماعی فراهم کرده تا آن‌ها بدون هیچ مشکلی از این پیام‌رسان‌های بین‌المللی استفاده کنند.

نقره‌کار افزود: در سطح بالاتر، دولت باید ارتباطات کلان داشته باشد. مسائلی ازاین‌دست باید صورت گیرد تا شاهد تحولات چشمگیر و واقعی در این حوزه باشیم. شرایط بی‌ثبات در اقتصاد کشور و نوسانات ارزی، کار این شرکت‌ها را برای پیشبرد اهدافشان بسیار سخت و پیچیده کرده است.

نوسانات ارزی؛ یک عامل مخرب

او ضمن تاکید بر اهمیت سرمایه گذاری در این زمینه به گسترش نیوز گفت: درگذشته برخی اسنپ را به عنوان یک یونیکورن درنظر داشتند ولی به مرور این اپلیکیشن نیز از این مسیر فاصله گرفت. در ابتدا باید این نکته را درنظر داشت که بعضی از این شرکت‌ها سرمایه گذار خارجی دارند. حمایت این سرمایه‌گذارها از شرکت‌های داخلی برای رسیدن به ارزش تجاری بالای یک میلیارد دلار، اتفاق خوبی است.

این کارشناس فناوری اطلاعات در ادامه مطرح کرد: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما در این خصوص، به تورم بی‌رویه مربوط می‌شود که بازار ارز را دچار نابسامانی کرده است. در این وضعیت، قیمت دلار ناپایدار است و این امر منجر به دشواری کار شرکت‌ها برای دستیابی به ارزش تجاری مدنظر می‌شود.

نقره‌کار اضافه کرد: از سوی دیگر این موانع باعث کاهش ریسک سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی در کشور می‌شود. این مسائل و چالش ها باعث شده تا شرکت‌هایی مثل دیجیکالا، کافه بازار و اسنپ نیز از تبدیل شدن به یک یونیکورن فاصله قابل توجهی بگیرند. تک‌شاخ شدن اسنپ در زمان دلار ۴ هزارتومانی محتمل بود و نه در وضعیت بی‌ثبات فعلی که نرخ ارز به ۵۰ هزار تومان نیز رسیده است!

تأثیر یونیکورن در جذب بازارهای خارجی

وی در پیوند با تأثیر استارتاپ‌های یونیکورن در جذب بازارهای خارجی اظهار کرد: زمانی که ارزش تجاری یک استارتاپ میلیارد دلاری می‌شود، طبیعتاً توجهات جهانی به سمت آن استارتاپ جلب می‌شود. باید این نکته را مدنظر قرار داد که توجه جهانیان به این استارتاپ‌ها صرفاً جنبه مالی ندارد. از این مسیر، اعتمادسازی خوبی از لحاظ ارائه کیفی خدمات صورت خواهد گرفت و این مطلب منجر به گسترش بازارهای جهانی می‌شود.

این کارشناس در ادامه اذعان کرد: کشورهای زیادی به سمت استارتاپ های یونیکورن جذب می‌شوند و قطعاً روزبه‌روز تعداد شعبات آن‌ها بیشتر نیز می‌شود. این مسئله ابتدا به توسعه شرکت و سپس به توسعه اقتصاد کشور، خصوصاً ازنظر ارزآوری کمک می‌کند. متأسفانه ما در حال حاضر در کوچک‌ترین مسائل هم دچار ضعف هستیم و اکثر استارتاپ‌های ما با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در اقتصاد دستوری ما، موانعی از قبیل مسدود شدن و عدم همراهی حامیان و سرمایه‌گذاران دولتی برای یک استارتاپ نابودکننده است.

امیدواری مشروط به وعده‌ آقای معاون

کیوان نقره‌کار ضمن امیدواری نسبت به یونیکورنی شدن استارتاپ های داخلی به گسترش نیوز گفت: در صورت رعایت اصول بین‌المللی توسعه استارتاپ های یونیکورن و فراهم بودن زیرساخت‌های لازم، من به وعده‌های معاون علمی رئیس‌جمهور مبنی بر ایجاد ۱۰ تک‌شاخ تا سه سال آینده خوش‌بین هستم.

او در پایان اضافه کرد: ما نباید شاخص‌ها را خود تعیین کرده و سپس توقع وقوع رخدادهای مثبت و مؤثر در این زمینه را داشته باشیم. تعریف چند ردیف بودجه چند هزار میلیارد تومانی توسط مجلس و واریز آن به‌حساب چند استارتاپ نوپا، دردی را دوا نمی‌کند و این مطلب شرکتی را یونیکورن نمی‌کند. ما باید استاندارد اصولی و بین‌المللی یونیکورن شدن را پیاده‌سازی کنیم.