آمایش، ضرورت سرزمین

آمایش که یکی از اولویت‌های برنامه هفتم توسعه در نظر گرفته شده، دیدگاه راهبردی حاکمیت بر پهنه سرزمین است، بنابراین متولی اجرای چنین فرآیندی نهادهای حاکمیتی، دولت‌ها و سایر ارگان‌ها، سازمان‌ها و نهادهای زیرمجموعه آنها، در حوزه‌های تخصصی هستند که اطلاعات هر یک در قالب لایه‌های اطلاعاتی یک پنجره واحد تجمیع می‌شود تا مشخص شود در جای‌جای کشور در موضوعات کلانی مانند آب، برق، معادن، راه‌ها، امنیت و امثال آن،چه نقاط ضعف و قوت و چه ویژگی‌هایی وجود دارد.

در سال ۸۳ ، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ضوابط ملی آمایش سرزمین را تدوین کرد و به تصویب مجلس هم رسید. در نهایت مقرر شد وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای درگیر باتوجه به موضوع، اطلاعات تخصصی موردنظر را کسب کنند و در لایه‌های اطلاعاتی پنجره واحد قرار دهند تا به‌عنوان پایگاه داده‌های آمایش سرزمین مورداستفاده قرار گیرد.

آمایش سرزمین بهترین شکل مطالعه است که باتوجه به شناخت منابع، شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و اقلیمی و به‌طورکلی همه موضوعات تاثیرگذار بر جمعیت یک سرزمین، انجام می‌شود و دیدگاهی توسعه‌ای است که رویکرد آن تقسیم بهینه ظرفیت‌های کشور در میان جمعیت ساکن آن است.

اما آمایش سرزمین به چه پرسش‌هایی پاسخ می‌دهد؟

در این نوع مطالعه، ملاحظات امنیتی و دفاعی، شرایط کارآیی و بازدهی اقتصادی، وحدت و یکپارچگی سرزمینی، توزیع و گسترش عدالت سرزمینی و ایجاد تعادل منطقه‌ای، بحث داغ و حساسیت‌زای محیط‌زیست، تعادل و تنظیم روابط درونی و بیرونی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، محرومیت‌زدایی (به‌ویژه در بحث جمعیت روستایی و مناطق دورافتاده)، کشاورزی، مواد و منابع معدنی و موارد متعدد دیگر از این دست که هرکدام مجموعه‌ای از اطلاعات دیگر را در خود دارند، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

به‌نظر می‌رسد در دنیای تخصصی امروز هرچه بیشتر سرزمین و ظرفیت‌های آن را بشناسیم و نسبت به آن اطلاعات داشته باشیم، به‌طورقطع می‌توانیم در تصمیم‌گیری‌ها و راهبردهای‌مان بهتر و کارآتر باشیم.

آمایش سرزمین و حوزه معدن و صنایع وابسته، لازم و ملزوم یکدیگر هستند، زیرا صنایعی از این دست، جزو حوزه‌های مولد و مادر به‌شمار می‌روند و سایر حوزه‌ها را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهند و صنایع بالادستی بسیاری از فعالیت‌های صنعتی در دنیای امروز هستند، بنابراین در این موارد، دانستن اینکه در چه نقطه‌ای از کشور به چه میزان از زیرساخت‌های موردنیاز دسترسی داریم و اینکه چگونه می‌توانیم از آن استفاده کنیم، بسیار حائزاهمیت است.

برای مثال اگر طرح آمایش سرزمین مناسبی در اختیار داشتیم، بعضی از کارخانجات فرآوری را که آب‌بر هستند، در نواحی خشک و مرکزی ایران برپا نمی‌کردیم و به‌طورحتم جانمایی درست‌تری برای آن انجام می‌شد.

پس امروز آمایش سرزمین در حوزه معدن کمک می‌کند که بدانیم در چه نقاطی از کشور ظرفیت معدنی داریم و آیا از پیش‌نیازهای لازم برای بهره‌برداری از معادن برخوردار هستیم یا خیر؟ کدام منطقه مستعد توسعه است؟ نقاط قوت و ضعف در حوزه معدن چیست؟ و چگونه باید نیازهای معدنکاری را در هر نقطه‌ای مرتفع کرد.؟ به‌طورخلاصه هرجایی که قرار است واحد معدنی احداث شود، چه در اشل بزرگ، که به‌طورمعمول دولتی است و چه در اشل کوچک، به‌طورقطع دسترسی به اطلاعات آمایشی بسیار راهگشا خواهد بود.

آمایش سرزمین درست و دقیق در زمینه منابع تامین آب، شناسایی کریدورهای بادخیز در پهنه‌های کشور، ظرفیت‌های معدن و صنایع معدنی، شرایط زیست‌محیطی و تنوع گونه‌های جانوری و دیگر نکات و مسائل ضروری، لایه‌های اطلاعاتی مفیدی فراهم می‌کند تا برای مثال با استناد به آن در کانون‌های بادخیز استان‌های غربی و شمال‌غربی کشور مجوز معدنی صادر نشود.

اطلاعات جامع این مطالعه می‌تواند موجب صیانت از منابع آب، محافظت از خاک، هوا و پوشش گیاهی، حفظ گونه‌های جانوری، مدیریت ریزگردها و دیگر موضوعات پراهمیت زیست‌محیطی شود، زیرا باوجوداینکه انسان روی زمین پادشاهی می‌کند، اما اینجا محل زندگی سایر موجودات زنده هم هست و بهره ‌بردن از اطلاعات آمایش به من معدنکار کمک می‌کند تا در زمینه جانمایی مناسب، انجام عملیات بازسازی، احیا و ترمیم، استفاده از تکنولوژی‌های روزآمد و مناسب و دیگر سیاست‌های حرفه‌ای، بهترین گزینه را انتخاب کنم.