ضرورت نهایی شدن سند آمایش

رئیس‌جمهوری در مراسم دفاع از کلیات بودجه ۱۴۰۲ به موضوع آمایش سرزمین هم اشاره کرد و گفت: «تلاش شده است در بودجه ۱۴۰۲ سیاست‌های برنامه هفتم، سند آمایش سرزمین و سند تحول دولت موردتوجه قرار گیرد». اما آمایش سرزمین به چه معنایی است و چگونه می‌توان این نقص را جبران کرد؟

تعیین مختصات جغرافیایی و جمعیتی هر منطقه از نظر ظرفیت‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی به‌منظور ایجاد بستر مناسب برای برنامه‌ریزی در راستای توسعه اقتصادی موثر و پایدار آمایش سرزمین نامیده می‌شود و بر این اساس، در مرحله تهیه و تدوین قوانین، دستورالعمل‌ها و تعیین اولویت‌ها قرار دارد.

این سند تا امروز به‌شکل نهایی ارائه نشده و این نقص به‌ویژه در بخش معدن و صنایع مشکلاتی ایجاد کرده است. نخستین قدم برای رفع این کمبود برنامه‌ریزی دقیق و کاربردی برای گرد هم آوردن کلیه ارگان‌های دولتی و بخش‌های خصوصی است تا دور هم بنشینند و این سند بسیار حائزاهمیت را تهیه و تدوین کنند.

مسئولیت اجرای آمایش سرزمین در گام نخست برعهده سازمان برنامه‌ و بودجه و متعاقب آن برحسب نوع فعالیت، برعهده ارگان‌های ذی‌ربط است. در بخش معادن و صنایع معدنی هم وزارت صمت و سازمان ایمیدرو مجری اصلی در راستای تهیه و تدوین سند مربوطه هستند. اجرایی کردن این سند در صورت نهایی شدن هم به‌شکل مشخص برعهده تمام بخش‌هایی است که به‌نوعی با معدن و صنایع معدنی سروکار دارند. در تهیه و تدوین سند آمایش سرزمین، برای بخش معدن و صنایع معدنی، باید در مرحله اول داده‌ها و اطلاعات مربوطه به مناطق جغرافیایی کشور با در نظر گرفتن ظرفیت‌های معدنی جمع‌آوری شود و سپس با تحلیل این اطلاعات و اولویت‌بندی‌های مربوطه تدوین و نهایی شود. جمع‌آوری اطلاعات مربوطه و تحلیل و آنالیز آنها یکی از راهبردهای اساسی در تهیه و تدوین سند آمایش سرزمین است. اهمیت تدوین این سند برای معدن و صنایع معدنی کامل محرز و مشخص است، زیرا با در اختیار داشتن داده‌های این سند می‌توان اولویت‌های اجرای طرح‌های اقتصادی را با در نظر گرفتن تمامی جوانب از جمله حفاظت و صیانت از محیط‌زیست و زیست‌بوم طبیعی منطقه موردنظر اجرا کرد. عمده‌ترین مشکلی که در بخش معدن و صنایع معدنی با آن روبه‌رو هستیم، رعایت شرایط زیست‌محیطی و حفاظت از منابع‌طبیعی است. بنابراین ویژگی اصلی و تاثیرگذار تهیه، تدوین و اجرایی کردن سند آمایش سرزمین، توجه به اولویت‌ها و همچنین در نظر گرفتن ضرورت‌ها و محدودیت و ممنوعیت‌های محیط‌زیستی و منابع طبیعی و کاهش عواقب ناخوشایند اجرای طرح‌های معدنی و صنایع معدنی است. برای مثال، در صورتی ‌که مشخص شود، چندین محدوده فلزی در یک منطقه متمرکز است، به‌راحتی تشخیص داده می‌شود که این منطقه از ظرفیت لازم در راستای توسعه فعالیت‌های ایجاد زنجیره ارزش‌افزوده برخوردار است و عملیاتی کردن آنها توجیه اقتصادی دارد. همچنین در طرح آمایش سرزمین، علاوه بر در نظر گرفتن ظرفیت‌های اقتصادی، ویژگی‌های جغرافیایی، تاریخی و محیط‌زیستی، ویژگی‌های منحصر به فرد مناطق گوناگون کشور مدنظر قرار گرفته است و در اجرای پروژه‌های اقتصادی، که در اینجا منظور بیشتر معدن و صنایع معدنی است، تمامی این نکات دخیل هستند و باید مورد توجه قرار گیرند. این ویژگی، یکی از گزاره‌های مهم و موردنیاز در راستای رشد و توسعه اقتصاد پایدار است، زیرا توسعه اقتصاد پایدار، زمانی اتفاق می‌افتد که مبتنی بر برابری و توازن باشد و بتواند علایق گروه‌های مختلف مردم را در نسل حاضر و آتی در 3 بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مدنظر قرار دهد. بنابراین یکی از کارکردهای ویژه سند آمایش سرزمین، باید توجه ویژه به بحران‌های محیط‌زیستی و چاره‌جویی در راستای برطرف کردن آنها باشد و در نتیجه باید از اطلاعات و داده‌های جمع‌آوری‌شده برای تهیه و تدوین سند آمایش سرزمین برای معادن و صنایع معدنی در حوزه‌های دیگر از جمله منابع طبیعی، کشاورزی و محیط‌زیست هم بهره‌برداری کرد و همه آنها را مورداستفاده قرار داد.