برزخی به نام صیانت

طرح صیانت طرحی است که همچنان در برزخ تصمیم‌گیری است و هنوز مشخص نیست چه زمانی به مرحله اجرایی می‌رسد، اما طبق اطلاعات منتشر شده درباره این طرح، در صورت همکاری نکردن پلتفرم‌های خارجی، محدودیت استفاده از آنها برای کاربران ایرانی ادامه خواهد داشت. تاثیر مخرب اجرای این طرح بیش از هر قشری، برای کسب‌وکارهای اینستاگرامی نمایان است و بر فعالیت افراد عادی که روزانه از فضای مجازی استفاده می‌کنند، تاثیر جدی نخواهد داشت. برای اجرایی شدن این طرح، ابتدا باید بستری جایگزین در راستای عرضه کالا در فضای مجازی ایجاد شود و مردم هم از آن استقبال کنند که این مرحله یعنی جلب اعتماد مردم، مهم‌تر از ایجاد بستری جدید برای کسب‌وکارهای مجازی است، چرا که تاکنون تجربه نشان داده، مردم از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی استقبال چندانی نکرده‌اند و به اپ‌های ساخته‌شده در داخل اعتماد ندارند. البته برخی نیز با این گزاره مخالف هستند چرا که در چند سال اخیر اپلیکیشن‌های داخلی متعددی وجود داشته که مورداستفاده گسترده عموم مردم قرار گرفته‌اند. مانند اپ‌هایی که در نظرسنجی برنامه‌های صداوسیما معرفی شده و مردم هم از آن استفاده کرده‌اند. بنابراین، در حوزه عمومی می‌توان اپ‌هایی را پیدا کرد که در این عرصه عملکرد موفقی داشته‌اند، اما در زمینه کسب‌وکارهای اینترنتی هنوز اپی ساخته نشده که از استقبال حداکثری مردم برخوردار باشد. دلیل اصلی که مردم از اپ‌های داخلی استفاده نمی‌کنند، نداشتن اعتماد و بخشی دیگر هم به نداشتن کیفیت نرم‌افزاری لازم برمی‌گردد. برای حل معضل کیفیت نرم‌افزاری می‌توان با خرید اپ از کشورهای چین و روسیه که روابط سیاسی خوبی هم با آنها حاکم است، این مشکل را برطرف کرد، اما در بحث اعتمادسازی برای مخاطبان داخلی، راهکار چندانی پیش رو نداریم. برخی از شهروندان همچنان ترس استفاده از اپ‌های داخلی را دارند، از این‌رو نمی‌توان آحاد مردم را در این مسیر همراه کرد. نبود اعتماد برای استفاده از اپ‌های داخلی بیشتر جنبه روانی دارد. این درحالی است که در طرح صیانت، مسئله اقتصادی اهمیت بیشتری نسبت به ابعاد سیاسی دارد، اما موضع‌گیری‌ها برای حل آسیب‌های آن بیشتر جنبه روانی با گرایش‌های سیاسی دارد.

در واقع، برای عملیاتی کردن طرح صیانت، ابتدا باید اعتماد مردم را به اپ‌های موردتایید جلب کرد که کار راحتی نیست. مشکل اصلی این است که از روز نخست ورود اپ‌های خارجی به کشور، فکر جدی برای بروز مشکلات احتمالی آنها نشد، حالا وقتی تعداد کاربران ایرانی به بیشترین حد ممکن رسید؛ مسئولان به‌صرافت افتاده‌اند که چگونه مردم را به‌سمت اپ‌های موردتایید داخلی هدایت کنند. نمونه این روند را می‌توان بعد از فیلتر شدن تلگرام دید؛ باوجود اینکه این پیام‌رسان در چند گذشته فیلتر بوده، از تعداد کاربران آن کم نشده است و هنوز افراد زیادی هستند که در آن به فعالیت می‌پردازند. اگر دولت می‌خواهد روندی نظیر طرح صیانت از فضای مجازی ایجاد کند، از بدو ورود این اپ‌ها به فضای اینترنتی باید سیاست‌های لازم را شناسایی و عملیاتی کرد، نه آنکه پس از استفاده گسترده مردم و درست زمانی که کسب‌وکارهای بسیاری بر پایه این فضا راه افتاده است، استفاده از آنها محدود شود و در نتیجه، آسیب اقتصادی چندبرابری به مردم وارد شود. نبود آینده‌نگری نسبت به فضای مجازی از سوی مسئولان، موجب بروز مشکلات عدیده برای کاربران به‌ویژه فعالان اقتصادی در این فضاها است. این روند باعث به‌وجود آمدن بحران‌ها و از بین رفتن کسب‌وکارهای افرادی است که ممکن است به ورشکستگی شدید مالی برسند. با این روند، کشور همیشه با معضل فضای مجازی و استفاده از اپ‌های خارجی مواجه است و اگر امروز فکری به حال این آشفته‌بازار نشود، ممکن است برای بستر جدید ارتباطی متاورس هم مشکلات مشابهی به‌وجود ‌آید.  در این بین توجه بیش از حد به آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای طرح صیانت به کسب‌وکارها باعث شده، فضا تیره‌تر از آنچه هست، نمایش داده شود. برای مثال، برخی صاحبان فروشگاه‌های اینترنتی مواردی علیه این طرح عنوان می‌کنند که صحت بالایی ندارند. در حالی که حتی برخی معتقدند استفاده محدود از اینستاگرام به‌نفع فروشگاه‌های مجازی است، چرا که بیشتر فروشگاه‌ها خودشان دارای اپلیکیشن هستند. با این همه صیانت از اطلاعات در فضای مجازی با توجه به توسعه تکنولوژی و اینترنت از مواردی است که باید مورد توجه همگان باشد.