دست دولت‌ها به فضا نمی‌رسد

امروز بشر در مقام مطالبه‌گری از کیهان اطرافش قرار گرفته است و می‌خواهد دانش فضایی را برای آسایش و امنیت بیشتر خود به‌کار گیرد؛ شاید به‌همین دلیل است که خواهان راه‌اندازی اینترنت جهانی و حتی زندگی در دیگر سیاره‌ها است. با ساخت پلتفرم‌های مبتنی بر داده‌های فضایی نظیر اپلیکیشن‌های مبتنی بر این داده‌ها، درهای عصر چهارم فضا به روی نسل امروز انسان گشوده شده است. یکی از رویکردهای اصلی عصر چهارم فضا، پررنگ‌تر شدن نقش بخش خصوصی است که بیشتر پروژه‌ها از مدل کارفرما ـ

پیمانکار به مدل مشارکتی تبدیل شده است، در حقیقت، شاخصه اصلی این دوره، برجسته شدن نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها در دل بخش خصوصی است که نقش اصلی را در بسیاری از پروژه‌ها ایفا می‌کنند. برای مثال، از آنجایی ‌که یکی از رویکردهای عصر چهارم فضا، ارائه خدمات و سرویس‌های ارزش‌افزوده و ایجاد تغییر و پیشرفت در زندگی روزمره مردم بود، در زمینه‌های گوناگون، این هدف تا حد زیادی عملی شد که می‌توان به سرویس‌هایی نظیر موقعیت‌یابی و مسیریابی برمبنای داده‌های فضایی یا کشاورزی هوشمند برمبنای تصاویر ماهواره‌ای و بسیاری از خدمات دیگر اشاره کرد.

یکی از مزایای عصر چهارم فضا، خارج شدن فناوری‌های فضایی از انحصار دولت‌ها است. برای مثال، می‌توان به پروژه استارلینک اشاره کرد که توسط شرکت اسپیس‌ایکس راه‌اندازی شد و با تکمیل آن، اینترنت ماهواره‌ای در دسترس همه کاربران قرار می‌گیرد و هیچ مرز و محدودیتی به‌لحاظ دسترسی به اینترنت در جهان برای تمام مردم دنیا وجود نخواهد داشت یا در زمینه سنجش ‌از دور می‌توان به پروژه کوپرنیک اشاره کرد که در سال ۲۰۰۸ توسط اتحادیه اروپا آغاز شد و با پرتاب ۸ ماهواره به فضا، داده‌ها و تصاویر بسیار ارزشمندی را تولید و به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار داد. گفتنی است، پژوهشگران و کاربران این پروژه در حال‌ حاضر می‌توانند داده‌های این ماهواره‌ها را با وضوح تصویر ۱۰ متر به‌راحتی دریافت کنند که به‌احتمال زیاد در آینده نزدیک، تصاویر با دقت و وضوح تصویر بالاتر هم به‌صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. امروزه داده‌ها به‌عنوان دارایی و نقطه‌قوت محسوب می‌شوند، هر مجموعه‌ای اعم از دولتی یا خصوصی که داده‌های بهتر و بیشتری خلق یا جمع‌آوری کند، خدمات بهتری هم می‌تواند به کاربران بدهد و قاعدتا قدرت و خلق ارزش بیشتری هم دارد. در واقع، رقابت اصلی دنیای امروز در خلق، جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و ارائه آنها در بستر مناسب است؛ خوشبختانه با اتفاقاتی که امروزه در علوم فضایی افتاده، محدودیت‌های موجود در دسترسی به اطلاعات و داده‌ها شکسته شده است. بر همین مبنا، سازمان فضایی ایران از سال ۱۳۹۶ رویکرد توسعه کسب‌وکارهای فضاپایه را در دستور کار خود قرار داد و با همین رویکرد، اکنون بیش از ۵۰ استارت‌آپ و شرکت دانش‌بنیان فضاپایه در حوزه‌های مختلف ایجاد شده‌اند که حوزه کشاورزی هوشمند از مهم‌ترین آنها است. گفتنی است، یکی از اقدامات مهم سازمان فضایی ایران، فراهم کردن دسترسی آسان استارت‌آپ‌ها و بخش خصوصی به داده‌های موجود و آرشیو ارزشمند ۴۰ ساله سازمان بوده که از طریق ایجاد و راه‌اندازی «مرکز ملی مدیریت داده و خدمات فضایی» در سال ۱۳۹۹ محقق شده است. علاوه بر این، سازمان، اقدامات مناسبی را در راستای خرید و در مدار قرار دادن ماهواره سنجشی ملی و همچنین خرید داده‌های ماهواره‌ای با وضوح مناسب انجام داده است که به‌زودی اجرایی شدن این پروژه‌ها را می‌بینیم. ناگفته نماند که خوشبختانه در حال‌ حاضر، کاربران می‌توانند داده‌های ماهواره‌ای را با وضوح تصویر مناسب از منابع خارجی به‌صورت رایگان برای مصارف غیرتجاری دریافت کنند. در صورت نیاز به داده‌های باکیفیت‌تر و ارائه سرویس‌های ارزش‌افزوده، لازم است، هزینه‌های آن پرداخت شود. از زمانی که موضوع نسل چهارم فضا در سازمان فضایی مطرح شد، چند رویکرد در دستور کار قرار گرفت؛ یکی از آنها کمک به ایجاد مراکز نوآوری در حوزه فضایی بود که تاکنون ۴مرکز نوآوری فضاپایه با همکاری بخش خصوصی به نام‌های امیدفضا، فضای نو، کیهان و گرانش ایجاد شده است که این ۴ مرکز وظیفه تبدیل ایده‌های خلاقانه به خدمات و توسعه فناوری را برعهده دارند. در حقیقت، ایده‌پردازان می‌توانند با ورود به یکی از این مراکز، مسیر تبدیل شدن ایده به محصول را طی کنند. گام بعدی این است که اگر این شرکت‌ها به‌لحاظ مالی نیازمند حمایت باشند، سازمان فضایی ایران با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی و معاونت علمی ریاست‌جمهوری، تسهیلات مناسب را در اختیار آنها قرار دهد.