معدنکاری نوین و توسعه پایدار

امروزه معدنکاری سنتی در جهان رو به زوال است و مفاهیم انقلاب صنعتی چهارم همگام با دیگر صنایع در صنعت معدن به‌سرعت در حال باز کردن جای خود است. استفاده از فناوری‌های نوین، نظیر اینترنت‌اشیاء، در معادن در حال گسترش است و با روند کنونی، شیوه معدنکاری سنتی رفته‌رفته جای خود را به روش‌های نوین خواهد داد. بنابراین مدرنیزه کردن معادن ظرف ۲ سال گذشته در کشورهایی نظیر ایالات‌متحده امریکا، کانادا و استرالیا شتاب گرفته و با جدیت در حال دنبال شدن است.با استفاده از فناوری‌های نوین، هم امکان افزایش و بهبود در تولید میسر است، هم اینکه می‌توان ایمنی کارکنان را تا حد چشمگیری ارتقا داد و از آسیب‌های وارد به محیط‌زیست کاست. باتوجه به شرایط کاری نسبتا دشوار در معادن، کاربرد فناوری‌های نوین در معادن نسبت به دیگر فعالیت‌های صنعتی مهم‌تر و ضروری‌تر است.

البته ممکن است در آغاز، هزینه‌های سرمایه‌ای لازم برای بکارگیری فناوری‌های نوین زیاد به نظر برسد، اما منافعی که به‌دنبال خواهد آورد بسیار قابل‌توجه است و کم‌کم موردتوجه معدنکاران قرار می‌گیرد.انعقاد قراردادهای متعدد بین شرکت‌های معدنی و شرکت‌های تامین‌کننده سخت‌افزار و نرم‌افزار لازم برای مدرنیزه کردن معادن نظیر جنرال‌الکتریک، سیسکو، ای.بی.بی، زیمنس، اشنایدر و ... ظرف ۲ سال گذشته گواهی بر صدق این ادعا است. این در حالی است که به‌دلیل برخی مشکلات ساختاری و مدیریتی در کشور و همچنین عدم‌تعامل سازنده با شرکت‌های معتبر خارجی، به‌دلیل وجود تحریم‌های فلج‌کننده، معادن و صنایع معدنی کشور تا حد زیادی از قافله جا مانده‌اند و لازم است راه‌های برون‌رفت از وضعیت کنونی در اتاق‌های فکر بررسی‌ و هرچه سریع‌تر راهکارهایی برای کاهش فاصله با کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته برداشته شود. همان‌طور که گفته شد، ترویج مفهوم توسعه پایدار از ابتدای هزاره سوم آغاز شده و امروزه با گسترش علم و فناوری در این حوزه معدنکاری سبز به یکی از مفاهیم کلیدی و راهگشا برای رفع چالش‌های پیش‌روی معدنکاری تبدیل ‌شده است.

هرچند معدنکاری خود به‌طور بالقوه مخرب محیط‌زیست است و به‌ویژه بخش قابل‌توجهی از تولید گازهای گلخانه‌ای به سوزاندن زغال‌سنگ برای تولید برق مربوط می‌شود که منشأ آن معدن است، اما از طرف دیگر، معدن مولد عناصری است که برای کاهش اثرات منفی محیط‌زیستی ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای به کار می‌رود. در واقع، معدنکاری نقشی دوگانه در زمینه تولید گازهای گلخانه‌ای دارد. امروزه جهان به نقش گازهای گلخانه‌ای (به‌ویژه گازکربنیک) در گرمایش جهانی و خطرات آن پی برده و در راستای کاهش تولید این گازها گام برمی‌دارد. برای مثال کشورهای ایالات‌متحده امریکا و کانادا برنامه‌ریزی کرده‌اند که تا سال ۲۰۵۰ به کشورهایی با تولید کربن صفر تبدیل شوند. در اروپا هم برخی کشورها تا سال ۲۰۳۰ خودروهای با سوخت فسیلی را از رده خارج می‌کنند و خودروهای برقی جایگزین آنها خواهد شد و دیگر تجهیزات موردنیاز برای نیروگاه‌های با سوخت‌های فسیلی را تامین نخواهند کرد و در عوض به‌سمت تولید تجهیزات موردنیاز برای مولدهای انرژی با منابع تجدیدپذیر روی می‌آورند.این عزم جهانی در راستای کاهش ردپای کربن کاملا جدی و عملیاتی است و قاعدتا ایران هم از این امر مستثنا نیست؛ هرچند ایران تابه‌حال عملکرد قابل‌دفاعی در این زمینه نداشته است. شنیده‌ها هم حاکی از آن است که ایران درصدد است تا ۵۰۰۰ مگاوات ظرفیت تولید برق از زغال‌سنگ ایجاد کند. اگر این تصمیم دولت صحت داشته باشد، بعید است در راستای اهداف توسعه پایدار باشد. البته ناگفته نماند که پیش‌بینی می‌شود مصرف زغال‌سنگ جهان در سال ۲۰۲۲ رکورد جدیدی را شکست و برای نخستین‌بار از مرز ۸ میلیارد تن در یک سال فراتر رفت.