اثر مکانیسم ماشه بر صنعت خودرو

بیش از دو سال است که از نقض برجام از سوی امریکای جنایکار می‌گذرد. هرچند که از نظر من عملا برجامی اجرا نشد که بخواهیم در مورد پایان آن صحبت کنیم. هرچه بود مذاکرات اولیه بود و اقدامات اولیه متعاقب آن. البته این اقدامات در صنعت خودرو زودتر از همه شروع شد.

ایجاد شرکت ایکاپ از سوی ایران‌خودرو و شروع تولید پژو۲۰۰۸ به‌فاصله کمتر از یک سال و برنامه‌ریزی برای تولید انبوه دو خودرو دیگر با بیش از ۶۰درصد داخلی‌سازی و صادارات همزمان ۲۰درصد تولید، یک دستاورد بزرگ بود. از‌ آن مهم‌تر خود قرارداد بود که از سوی مدیران شجاع و کارآزموده منعقد شد. به بهانه این قرارداد حدود ۲۰۰ میلیون یورو تجهیزات صنعتی وارد کشور شد(به‌عنوان سرمایه طرف خارجی)‌ و در کنار آن مجوز ساخت خودروهای جدید روی پلتفرم مذکور (که در آن در حال بهره‌برداری از همان بندهای قرارداد هستند). البته بعد از آن هم سیتروئن مشابه همین اقدام را با سایپا کرد و همین حدود سرمایه هم آنها آوردند. پشت‌سر آن هم حداقل سه شرکت هیوندای، فولکس‌واگن و میتسوبیشی مستقیما اقدام به شروع مذاکرات برای سرمایه‌گذاری برای تولید به‌عنوان پایگاه منطقه‌ای کردند. رنو هم مستقیما می‌خواست در این سرمایه‌گذاری کند. اگر همین برجام نصفه نیمه هم ادامه می‌یافت، ما سال ۹۸ شاهد جهش تولید و عرضه بیش از ۵۰ مدل خودرو جدید به بازار ایران بودیم و سال ۹۹ را با جهش اساسی فناوری و صادرات آغاز می‌کردیم. سال ۱۴۰۰ هم طبق برنامه‌ها یک سال فوق‌العاده برای صنعت خودرو کشور می‌شد.

این اوضاع رویایی تنها بخشی از چیزی است که روحانی قولش را داده بود. او از نظر اقتصادی درست محاسبه کرده بود و قول داده بود. اما به‌هرحال به قول موش سرآشپز در کارتون راتاتوی، آنچه که قابل پیش‌بینی است، قابل پیش‌بینی نبودن آینده است. بله. ترامپی آمد و خودی‌هایی هم برای نشان دادن اقتدار موشکی به هوا پرتاب کردند و خلاصه زمین و زمان دست‌به‌دست هم داد و برجام از سوی آن مرد دیوانه‌نما، پاره شد. این مرد هرچند که در عرف بین‌الملل، به‌دلیل خرق‌عادت و پروتکل‌های دیپلماتیک و زیرپا گذاشتن انواع قراردادهای بین‌المللی، عملا یک دیوانه محسوب می‌شود، اما سیاستمدار خوبی است که دارد هرکاری برای ملتش می‌کند تا اقتصادش رونق بگیرد. در این راستا حتی به جنگ تجاری با اروپا و چین برخاسته است و از رویارویی با هیچ‌کس هراسی ندارد. حال بعد از دو سال، ‌همان آدم که حقوق بین‌المللل را قبول ندارد، می‌خواهد از مکانیزم ماشه استفاده کند. خوب جوابش را در فضای حقوق بین‌الملل مشاهده کردیم. اما قبل از اینکه به خواهم به اثرات اجرای احتمالی مکانیزم ماشه برسم، می‌خواهم کمی به عقب برگردم تا ببینیم در چه اوضاعی هستیم. از حدود ۶ ماه قبل از اینکه وی برجام را پاره کند، مسئولان ما به استقبال رفتند و دلار گران شد؛ بعد هم خود تحریمی‌ها علیه صنعت خودرو کشور. خوب نتیجه واضح بود: ‌یک صنعت رو به‌نابودی و بازاری آشفته و سیاستمدارانی که فقط وعده و وعید به خورد مردم می‌دهند و نهایتا مردمی که مات و مبهوت به عملکرد آنها نگاه می‌کنند و سرخورده از گرانی‌ها و کمبودها، آرام و متین به آینده مبهم خود می‌اندیشند.

آب که از سرگذشت چه یک وجب چه صد وجب. حالا ما در بزرگ‌ترین تحریم‌های تاریخ معاصر هستیم. البته عالمان سیاست(نه سیاستمداران) باید پیش‌بینی کنند که چه می‌شود. اما به‌نظر می‌رسد که دیگر امریکا کاری نمانده که با ایران انجام دهد(البته جز جنگ). اما معضل اصلی ما بعداز تحریم‌ها رفتار سیاستگذاران است که در هیاهو و جنجال به تکرار اشتباهات گذشته ادامه می‌دهند و هر روز حرف جدیدی می‌زنند و از آن تصمیمات کلیدی که باید بگیرند و اجرا کنند، فرار می‌کنند. متاسفانه در سیاستگذاری صنعتی ما سیاست بر دوش اقتصاد سوار است. درحالی‌که در کشورهای پیشرفته، اقتصاد بر سیاست سوار است. همین آقای ترامپ را نگاه کنید که چگونه با زیرپا گذاشتن قوانین سیاسی، دنبال باور شدن اقتصاد کشورش است. فکر می‌کنم که بیش از ۵ سال است که وزیر امو خارجه ما که خیلی هم زحمت می‌کشد، قرار است معاونت اقتصادی فعالی را در آن وزارتخانه راه بیندازد. رئیس کل بانک مرکزی هم که خودروسازان را یک بار اضافه برای خود و کشور می‌بیند. وزیر دارایی هم که مسئولانی را در گمرک نشانده است که قطعه‌ساز و خودروساز را بسان قاچاقچیانی حرفه‌ای نگاه می‌کند. فعلا در اذهان سیاستمداران و دولتمردان فرض بر این است که خودرویی‌ها رانت‌خوارند، مگر عکس آن ثابت شود.

در چنین شرایطی برای صنعت خودرو فرقی نمی‌کند که مکانیزم ماشه چیست و چه اقدامی امریکا می‌تواند علیه این صنعت بکند. به اندازه کافی خودی‌ها می‌زنند. البته تا اینجای کار سربازان و افسران مبارز صنعت خودرو همچنان سنگر را حفظ کرده‌اند و با دشمن بیرونی و ستون پنجم می‌جنگند. بماند که از مردم هم فحش می‌خورند. اما همچنان به راهی که می‌روند ایمان دارند و در حال مقاومت هستند و حتی بعضا بدون مهمات(بخوانید سرمایه)‌ پیشرفت‌هایی کرده‌اند(تعمیق داخلی‌سازی و ارتقا خودروهای موجود و ارائه خودروهای جدید). در هفته دفاع مقدس هستیم. یادمان نرود که اگر در ۸ سال دفاع مقدس پیروز شدیم، حمایت همه‌جانبه مردم از جبهه و جنگ بود که به رزمندگان و افسران و البته سیاستمداران دلگرمی می‌داد. الان هم حواسمان باشد که بالاخره این ارتش صنعتی، با این همه نارضایتی مردم و سیاستگذاری‌های غلط، روزی خسته می‌شود و لشکر دشمن با تانک‌های واردات در این جنگ غلبه می‌کند. اما همان‌طور که اگر لشکر عراق آبادان و خرمشهر غلبه می‌کرد، به کبیر و صغیر رحم نمی‌کرد و به پیشروی خود در خاک مقدس ما تا خود تهران ادامه می‌داد، ‌اگر لشکر واردات غلبه کند، فکر نکنید که فقط صنعت خودرو و نان‌خورهای آن نابود می‌شوند. اگر این صنعت به‌هر دلیلی ورشکسته شود، ‌کل نظام اقتصادی کشور فرو می‌پاشد. علاوه‌بر اینکه شاید موقتا قیمت خودروها پایین بیاید اما با افزایش تقاضای ارز و کاهش تولید ملی، ارزش ریال با سرعت بیشتری سقوط خواهد کرد که در نهایت یعنی دوباره گران شدن همه چیز.