خیزش ایران به سمت جایگاه نخست پتروشیمی در منطقه

«توسعه هوشمندانه صنعت پتروشیمی همزمان با توسعه حجمی و متناسب با تحولات جهانی» موضوعی است که معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی بر آن تأکید دارد که در کشور شکل گرفته تا افزون بر افزایش ظرفیت تولید، صنعتی پایدار و تاب‌آور در برابر آسیب‌ها داشته باشیم.

وی همچنین طرح‌های پیشران را شاه کلید توسعه صنعت پتروشیمی می‌داند و می‌گوید: طرح‌های پیشران و خوراک ترکیبی به احتمال زیاد در این دولت کلنگ‌زنی و فعال می‌شوند اما روند تکمیل آنها در دولت آینده ادامه خواهد داشت.

آقای مهندس، از ابتدای دولت یازدهم تاکنون طرح‌های پتروشیمی بسیاری به بهره‌برداری رسیده‌اند ضمن اینکه افتتاح ۱۷ طرح پتروشیمی نیز برای امسال برنامه‌ریزی شده است. نظر شما درباره منتقدانی که ظرفیت‌سازی کنونی در صنعت پتروشیمی را حاصل تکمیل طرح‌های دولت‌های گذشته می‌دانند چیست؟

من حاضرم طرح‌های پتروشیمی با پیشرفت ۴۰ تا ۵۰ درصدی که در دولت یازدهم آغاز شده را با طرح‌هایی که با همین مقدار پیشرفت از دولت دهم به این دولت رسید را تاخت بزنم؛ این نظر، نظری عوام‌گرایانه است. زمان اجرای یک طرح پتروشیمی چهار تا پنج سال است و هم‌اکنون در سال هفتم دولت هستیم و ممکن است بعضی از طرح‌ها برای دولت‌های پیشین بوده و در این دولت به بهره‌برداری رسیده است؛ ما هم ارث بزرگی برای آیندگان می‌گذاریم که این یک امر طبیعی است.

باید بگویم که بعضی از طرح‌های پتروشیمی در این دولت فعال شده‌اند. برای نمونه، عملیات طرح هگمتانه همدان سال ۸۶ آغاز شد و تا پارسال با ۹۰ درصد پیشرفت غیرفعال بود، اما با مذاکراتی که با مهندس زنگنه، وزیر نفت به‌منظور تأمین مالی طرح انجام شد، این طرح امسال با ۴۰ هزار تن پی‌وی‌سی گرید پزشکی که برای نخستین بار در ایران تولید می‌شود، افتتاح می‌شود.

بنابراین طرح‌های پیشران و خوراک ترکیبی صنعت پتروشیمی ارث این دولت برای دولت بعدی است. از این طرح‌ها بگویید.

فرآیند تعریف طرح‌های پتروشیمی با خوراک ترکیبی و طرح‌های پیشران مبتنی بر تفکر، تلاش، مهندسی و محاسبات دقیق بازار است. این طرح‌ها به احتمال زیاد در این دولت کلنگ‌زنی و فعال می‌شوند اما روند تکمیل آنها در دولت آینده ادامه خواهد داشت.

توسعه صنعت پتروشیمی باید کیفی و پایدار باشد. طرح‌های توسعه صنعت پتروشیمی برای سال ۱۴۰۴ ریل‌گذاری شده است و زنده و فعال هستند؛ طرح‌های ۱۴۰۴ ایده و آرزو نیست و همه این طرح‌ها در موعد زمانی مشخص شده محقق می‌شوند. توسعه هوشمندانه صنعت پتروشیمی همزمان با توسعه حجمی و متناسب با تحولات صنعت پتروشیمی بسیار حائز اهمیت است. توسعه هوشمندانه صنعت پتروشیمی ایران شکل گرفته تا ضمن تحقق ظرفیت ۱۰۰ میلیون تن برنامه ششم توسعه در سال ۱۴۰۰، صنعتی پایدار و تاب‌آور در برابر آسیب‌ها داشته باشیم.

جایگاه صنعت پتروشیمی ایران پس از تحقق جهش سوم چگونه خواهد بود؟

ایران پس از تحقق جهش سوم صنعت پتروشیمی در سال ۱۴۰۴ براساس نقشه توسعه امروز عربستان، جایگاه نخست صنعت پتروشیمی را در منطقه خواهد داشت. افزون بر طرح‌های جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی ۳۴ طرح جدید با حجم سرمایه‌گذاری ۱۷ میلیارد دلار و با مجموع ظرفیت ۱۹ میلیون تن تعریف شده است که امیدوارم با اجرای این طرح‌ها، جایگاه ایران ممتازتر شود. با توجه به رتبه نخست ایران در مجموع ذخایر نفت و گاز ایران در جهان، توسعه صنعت پتروشیمی با این میزان خوراک یک الزام است که تمرکز بر اجرای طرح‌های پتروشیمی با خوراک ترکیبی و طرح‌های پیشران بخشی از مسیر توسعه پایدار صنعت پتروشمی است که در این صنعت تعریف شده‌اند. با اجرای طرح‌های پتروشیمی با خوراک ترکیبی، مجتمع‌ها از تک محصوله بودن عبور می‌کنند. چهار طرح عظیم خوراک ترکیبی با مجموع سرمایه‌گذاری حدود ۱۱ میلیارد دلار تعریف شده است که ظرفیت صنعت پتروشیمی را ۱۱ میلیون تن افزایش خواهند داد که کلنگ عملیات اجرایی پتروشیمی ارغوان به عنوان نخستین طرح خوراک ترکیبی در ۱۷ مردادماه امسال با سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی سازمان صداوسیما در عسلویه زده شد و دو طرح خوراک ترکیبی دیگر نیز از سوی هلدینگ خلیج‌فارس در عسلویه و یک طرح نیز از سوی هلدینگ نفت و گاز پارسیان در سیراف اجرا می‌شود.

طرح‌های پیشران، شاه کلید توسعه صنعت پتروشیمی به منظور تأمین نیاز داخل به محصولات پتروشیمی است به طوری که با اجرای طرح‌های پیشران نیمی از محصولات پرمصرف و مورد نیاز کشور در داخل تأمین می‌شوند.

چه تعداد طرح پیشران تعریف شده است؟

طرح‌های پیشران در چهار شاخه متانول، پروپیلن، اتیلن و بنزن تعریف شده‌اند. ۲۰ طرح هوشمند در بخش طرح‌های پیشران براساس دسته‌بندی محصولات وارداتی به منظور تأمین نیاز داخل در نظر گرفته شده است که به‌زودی به دولت ارائه می‌شود. این طرح‌ها رونق صنایع پایین‌دستی و افزایش اشتغالزایی را به دنبال دارد.

پروپیلن، خاویار صنعت پتروشیمی و بسیار حائز اهمیت است. در طرح جامع افزایش پروپیلن از مسیر متانول، سه طرح در عسلویه با عنوان طرح پارک پروپیلن عسلویه، سه طرح در امیرآباد شمال کشور، یک طرح در منطقه انزلی و یک طرح هم در اسلام‌آباد تعریف شده است که ظرفیت تولید حدود یک میلیون تنی کنونی پروپیلن را به سالانه ۴ میلیون تن خواهند رساند. حجم سرمایه‌گذاری و تناژ تولیدی در طرح‌های پایین‌دست زنجیره پروپیلن کم اما محصول تولیدی بسیار کیفی‌تر است و افزایش تولید پروپیلن توسعه قابل توجه صنایع پایین‌دست این زنجیره را در پی خواهد داشت.

در یک ماه گذشته سرمایه‌گذاران جدی برای سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها ابراز علاقه کرده‌اند. البته مشوق‌هایی در قیمت خوراک، بحث‌های مالیاتی و ارائه دانش‌فنی برای سرمایه‌گذاران طرح‌های پیشران در نظر گرفته شده است.

آقای مهندس، این موضوع که همه نگاه‌ها از فروش نفت ایران به فروش محصولات پتروشیمی تغییر کرده است، صادرات محصولات را سخت نمی‌کند؟ برنامه‌ای برای مقابله با فشار حداکثری دارید؟

خوراک، دانش فنی، سرمایه و بازار چهار رکن توسعه هستند. در شرایط تحریم که نگاه‌ها از فروش نفت به سمت صنعت پتروشیمی تغییر کرده است باید بازار را به سمتی هدایت کنیم که با تنوع محصولات تولیدی تنوع در مشتریان نیز ایجاد شود. البته به دلیل شرایط تحریم به راهکارها و تعدای از برنامه‌ها نمی‌توان اشاره کرد.

سال آخر دولت است و ممکن است پیکان انتقادات به سمت صنعت پتروشیمی نیز به دلایل مختلف از جمله پرونده پتروشیمی گیت نشانه رود. چه اقدام‌هایی برای جلوگیری از ایجاد چنین مواردی انجام داده‌اید؟

درباره پرونده شرکت بازرگانی پتروشیمی کلیات مشخص است. به‌دلیل خصوصی‌سازی که در دولت نهم اتفاق افتاد، بخشی از این شرکت واگذار شد و بخشی از آن همچنان دولتی باقی ماند و پارادوکسی در این ارتباط به وجود آمد به این صورت که بازرگانی پتروشیمی همچنان در بازار اعتبار داشت و مالکان بخشی از این شرکت که خصوصی شده بود با اعتبار بخش دولتی بازرگانی پتروشیمی، محصولات خود را فروختند و باقی مسائل را هم که می‌دانید؛ اما ما در دولت یازدهم و دوازدهم مسئله غامضی در مورد شرکت‌های پتروشیمی و واگذاری‌های انجام شده نداریم، همه چیز کاملا شفاف است و توانسته‌ایم مسائل‌مان را حل و فصل کنیم. من موضوع چالش برانگیزی در این ارتباط نمی‌بینم که بخواهیم در مورد آن مورد مواخذه قرار گیریم و پاسخ دهیم. تاکید می‌کنم همه مسائل در پتروشیمی به‌طور کامل شفاف است و مجوزها نیز براساس شیوه‌نامه‌ها داده شده و براساس آن پیش می‌رود. محصولی هم که تولید می‌شود از سوی هلدینگ‌ها و صاحبان آنها به فروش می‌رود.