بورس در سراشیبی سقوط یا اصلاح؟

با افت ۷۲ هزار و ۱۸۰ واحدی دیروز شاخص کل بورس، بازار بورس ۳.۶۵ درصد کوچک شد. به این ترتیب شاخص کل به یک میلیون و ۹۰۳ هزار واحد رسید و این سوال را در ذهن کارشناسان بورس، ناظران و فعالان بازار سهام ایجاد کرد که آیا این افت بی‌سابقه شاخص کل طی دستکم ۵ ماهه اخیر،«ریزش» است یا «اصلاح»؟ آیا سوخت صعود بورس به قله‌های بالاتر تمام شده یا اینکه قرار است پس از استراحتی کوتاه، شاخص کل قله ۲ میلیون واحدی را فتح کرده و به مسیر صعودی خود ادامه دهد؟

پاسخ به این معمای دوگانه، اگر چه زیاد راحت نیست اما دستکم در این روزها کفه ترازوی نقد کارشناسانه به سمت گزینه اول، یعنی آغاز ریزش بورس سنگینی می‌کند، چه آنکه با افت دیروز شاخص کل، ناحیه مقاومت در مرز یک میلیون و ۹۲۰ هزار واحد نیز فرو ریخت. از نظر تحلیلگران حمایت بعدی که دارای اهمیت است، سطح یک میلیون و ۸۳۰ هزار واحد است. در این حال، اگر چه برخی از کارشناسان، دلیل افت دیروز شاخص کل را به حواشی مرتبط با عرضه دارا دوم و همچنین عرضه اوراق سلف موازی نفت ارتباط می‌دهند، اما گروه دیگری از کارشناسان بر این باورند که در پی برقراری ثبات نسبی در بازار ارز و کاهش انتظارات تورمی، سوخت موتور محرکه بازار سهام هم رو به اتمام گذاشته است. حتی گروهی از کارشناسان با استناد به مطالعات آماری درباره نسبت میزان صعود بورس و نرخ تورم در دو سال آینده، نتیجه می‌گیرند که نیمی از صعود شاخص کل متناسب با روند نرخ تورم نیست و از همین رو، در آینده نزدیک شاهد ریزش‌های بیشتر در بازار سرمایه خواهیم بود.

بازار تحت تاثیر حواشی دارا دوم

در همین حال، مجتبی معتمدنیا، کارشناس بازار سرمایه علت تداوم منفی بودن بازار درمعاملات دیروز بورس را اثرگذار بودن بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به خاطر حواشی هفته گذشته پیرامون عرضه دارا دوم و اختلالات هسته معاملات عنوان کرد.

معتمدنیا اظهار کرد: اگر بخواهیم دلیل اصلاح بازار و ریزش قیمت‌ها را جمع بندی کنیم باید مجموعه‌ای از عوامل با وزن و میزان تأثیرگذاری متفاوت مانند اختلال در هسته معاملات، اشتباه یکی از کارگزاری‌های بزرگ در توقف معاملات سهامداران این کارگزاری و همچنین اشتباه دولت در هفته گذشته در انتشار خبر توقف عرضه دارا دوم اشاره کرد.

وی ادامه داد: علت اصلی این موضوع رشد سریع نمادهای شاخص‌ساز در هفته‌های گذشته بود؛ و همچنین شرکت‌هایی که قرار بود سهام آنها در ETF دوم عرضه شود رشد کردند که با خلف وعده دولت با عرضه این صندوق، شاهد اصلاح قیمت سهام این نمادها بودیم. کارشناس بازار سرمایه یادآور شد: در هفته‌های گذشته سرمایه‌گذاران با عدم اعتماد بازار نسبت به بدقولی دولت مواجه شدند، عامل دوم نیز می‌تواند عدم توسعه سخت‌افزاری بازار شامل اختلال در هسته معاملات به همراه ضعف خدمات دهی کارگزاری‌ها باشد. به گفته معتمدنیا، رشد نقدینگی ورودی به بازار با خدمات کارگزاری‌ها و هسته معاملات همسان نیست و در نتیجه یک کارگزاری به راحتی می‌تواند دسترسی سرمایه‌گذاران به خرید و فروش معاملات را متوقف کنند.

مداخله کارگزاری‌ها در بازار

وی ادامه داد: قرار است از امروز مصوبه جدید سازمان بورس مبنی بر کاهش ارزش وجه تضمین کارگزاری‌ها نزد سازمان بورس اجرایی شود. از همین رو یکی از کارگزاری‌های بزرگ که دیروز سبب توقف معاملات شد با دستکاری در سامانه معاملاتی خود یک روز زودتر از ابلاغ بخشنامه سبب ریزش شاخص در معاملات شد. وقتی دو یا سه کارگزاری به حدی قدرتمند می‌شوند که می‌توانند جلوی سفارش‌گیری سهامداران را بگیرند این اتفاقات پیش می‌آید.

وی افزود: در زمانی که سازمان بورس اجازه فعالیت شرکت‌های کارگزاری جدید به بازار را صادر نکرد معدود کارگزاری‌های موجود توانستند قدرت یافته و این اعمال قدرت‌ها در چنین وضعیت‌هایی خود را نمایان می‌کند. کارگزاری‌های بزرگ جزو اصلی‌ترین نهادهایی هستند که به همراه کانون کارگزاران بورس برای عدم صدور مجوز جدید به سازمان بورس فشار وارد می‌کنند.

معتمدنیا تاکید کرد: اصلاحی که دیروز به بازار وارد شد، اتفاق چندان بد و بزرگی نیست و اتفاق بدتر از آن عدم اعتماد سهامداران و سرمایه‌گذاران به تصمیمات دولت در تصمیم‌گیری‌های بعدی است که با عدم عرضه دارا دوم در زمان اعلام شده این بی اعتمادی افزایش یافت. یکی از اصلی‌ترین اصول بازی دولت در بازار سرمایه در حالی که ادعای حمایت از آن را دارد انجام به موقع تعهدات است. تصمیمات یک شبه علاوه بر اینکه اعتماد سرمایه‌گذار را سلب می‌کند در جلب مجدد اعتماد تاثیرگذار بوده و زمان زیادی می‌گیرد.

هماهنگی عامدانه

کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه اتفاقی که در عرضه دارا دوم رخ داد ناهماهنگی نبود بلکه یک هماهنگی عامدانه بین وزارت نفت و وزارت اقتصاد برای عدم عرضه آن بود، گفت: سودی که دولت از این اقدام می‌برد اولاً جلوی رشد سریع و تیز شاخص گرفته می‌شود، ثانیاً هشداری به مردم بود که اگر زمانی شاهد افت سنگین بازار بودیم دولت از قبل اعلام کرده باشد این بازار (بورس) بازاری ریسک پذیر است و شاهد اعتراض سهامداران نباشیم. به گفته معتمدنیا این در حالی است که برداشت دولت از این اقدام اشتباه است و باید این موضوع را در نظر بگیرد اگر مثلاً ۳۰ درصد بازار افت کند، نقدینگی که از آن خارج و به بازارهای موازی وارد می‌شود، می‌تواند سایر بازارها را دچار چالش کند.

بازارسهام دیروز در آیینه آمار

شاخص کل بورس در معاملات دیروز بازار سرمایه با ۷۲ هزار و ۱۸۰ واحد کاهش، به رقم یک میلیون و ۹۰۳ هزار واحد رسید. شاخص کل با معیار هم وزن نیز ۱۱ هزار و ۱۱۶ واحد کاهش یافت و رقم ۵۰۰ هزار و ۸۹۳ واحد را ثبت کرد. معامله گران این بازار ۹۳۱ هزار معامله انجام دادند که ۹۱ هزار و ۵۶۰ میلیارد ریال ارزش داشت.

صنایع پتروشیمی خلیج فارس، فولاد مبارکه اصفهان، ملی صنایع مس ایران، پالایش نفت اصفهان، پالایش نفت تهران، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و سرمایه‌گذاری غدیر نسبت به سایر نمادها بیشترین تاثیر منفی را روی بورس گذاشتند و فولاد مبارکه اصفهان، ملی صنایع مس ایران، سرمایه‌گذاری غدیر، بانک صادرات ایران، بانک تجارت، پالایش نفت بندرعباس و بانک پارسیان نمادهای پربیننده این بازار بودند.

بازگشت فرابورس به کانال ۱۹ هزار واحد

فرابورس که پیش از این وارد کانال‌های ۲۰ و ۲۱ هزار واحد شده بود، دیروز با ۵۷۶ واحد کاهش به رقم ۱۹ هزار و ۹۰۴ واحد رسید. در این بازار ۳۹۷ هزار معامله به ارزش ۴۷ هزار و ۲۴۵ میلیارد ریال انجام شد. پتروشیمی مارون، سنگ آهن گهر زمین، پتروشیمی تندگویان، سهامی ذوب آهن اصفهان، سرمایه‌گذاری صبا تامین و بانک دی نسبت به سایر نمادها بیشترین تاثیر منفی و در مقابل پلیمر آریا ساسول نسبت به سایر نمادها بیشترین تاثیر مثبت را روی فرابورس داشتند.

لیست نمادهای پربیننده این بازار از بانک دی، سهامی ذوب آهن اصفهان، پتروشیمی تندگویان، س. توسعه و عمران استان کرمان، صنایع ماشین‌های اداری ایران، گروه سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و شرکت آهن و فولاد ارفع تشکیل شده بود.