تحریم مشکل اصلی کشور نیست/ رونق دپوی خانه در ایران

آسیب‌ها و مشکلات موجود در جامعه بسیار است و کارشناسان و پژوهشگران بسیاری در ارتباط با برطرف کردن این آسیب‌ها، نظرات و راهکارهای خود را ارائه داده‌اند. برای برطرف کردن آسیب‌های اجتماعی راهکارها و برنامه‌های گوناگونی است. در این خصوص محمد زینالی، پژوهشگر اجتماعی، در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: ما برای تحلیل‌های آسیب‌شناسی یک سری مدل‌هایی را داریم و مدل قالب در ایران، مدل اصولی آسیب شناسی است. این نکته را باید گفت که آسیب شناس، شخص آسیب دیده را به عنوان یک بیمار نگاه می‌کند و برنامه‌های پیشگیری را برنامه‌ریزی می‌کند که از بیمار شدن شخص جلوگیری شود یا اگر درگیر بیماری شد، با برنامه‌های اصلاحی، این بیماری را درمان کند. مانند اعتیاد، مشکلات زناشویی و... که یک مدل آسیب شناختی است و بیشتر ریشه در نگاه درمان محور روانشناسی و پزشکی دارد.

زینالی ادامه داد: چنین نگاهی حدود ۱۰۰ سال است که در دنیا به وجود آمده و نگاهی نو داروینی است. در کشورهای پیشرفته امتحان شده و همچنین انتقادهای فراوانی به این نگاه وجود داشته است. در بیشتر مواقع این دیدگاه کنار گذاشته شده است. در ایران به دلیل آنکه، نظام پزشک محور و درمان محور در ایران قالب شده و به دلیل تفکر این آدم‌ها در وزارتخانه‌ها و در مجلس و سازمان‌های حمایتی مانند بهزیستی، چنین نگاهی وجود دارد. روش‌های جدیدی که در دیدگاه علوم انسانی وجود دارد، با این نگاه در زاویه است و تفاوت دارد.

وی گفت: این نگاه به دلیل آنکه بررسی‌های عمیقی درباره طیف‌های آسیب دیده ندارد، نگاه ناقصی است. ما در کشور مشکلاتی داریم و مشاهده می‌کنیم که یکسری از آدم‌ها امکان زندگی معمول را ندارند و بخش دیگر از جامعه زندگی بهتری دارند. همین دلیل سبب می‌شود تا در جامعه یک نارضایتی به وجود آید. اگر بخواهیم دلیل این موضوع را متوجه شویم، می‌توانیم از رویکردهای دیگری استفاده کنیم.

این پژوهشگر اجتماعی افزود: کسانی که کلینیک‌های درمانی و روانشناسی دارند، برساختی از آسیب درجامعه دادند و همه را قانع کرده‌اند که در جامعه یک زندگی خوب داریم و یک زندگی بد. بنابراین فردی که درحاشیه شهر درگیر اعتیاد می‌شود یا سرقت می‌کند و را آسیب دیده معرفی کرده‌اند و نخواستند این مشکلات را به صورت عمیق و از درون خود آنها بررسی کنند.

در زمان قاجار، شخص آسیب دیده‌ای نداشتیم

زینالی ادامه داد: نگاهی که بنده دارم، نگاه پدیدار شناسی جامعه است. درجامعه ما قبل از آنکه نگاه مدرن وجود داشته باشد، پدیده‌ای به اسم آسیب دیده نداشتیم. برای مثال در زمان قاجار، هیچ شخص آسیب دیده‌ای نداشتیم و اصلا از آسیب‌های اجتماعی و بحران‌های اجتماعی صحبتی درمیان نبود. فقط زمان هایی که قحطی در کشور می‌آمد، می‌گفتند که بلا نازل شده است. یا اینکه اگر کسی گناهی می‌کرد او را می‌کشتند و از جامعه ترد می‌شد.

وی گفت: ما یک نظام فکری داشتیم و با همان نظام فکری وارد عصر جدیدی شده‌ایم. در این میان دعوای میان سنت و مدرنیته به وجود آمده است. این تحلیل متکی بر آسیب‌های اجتماعی است. ذهنمان در بسیاری از مسائل همچنان در تفکرات زمان قاجار مانده است. بعضی‌ها از این ذهنیت به عنوان خرافات نام برده‌اند اما واقعیت این است که در برخی مسائل، ذهنمان درگیر همین خرفاتی است که در زمان قاجار وجود داشته است. به عنوان مثال اگر در آن زمان مشکلی برای شخصی به وجود می‌آمد، پیش فالگیر و رمال می‌رفت و یا دخیل می‌بست تا مشکلش برطرف شود.

این پژوهشگر اجتماعی عنوان کرد: ما در این ۱۰۰ سال یا ۱۵۰ سال، با این نظام فکری که افراد آسیب دیده را ترد و مجازات، می‌کند و بسیاری از واقعیت‌ها را قبول ندارد، وارد دوره‌ای شده‌ایم که یکسری عینت به آن حجوم آورده‌اند. یکسری پیشرفت‌های تکنولوژیکی صورت گرفته و این پیشرف‌ها وارد حیاط خلوت ما شده‌اند. نظام آموزشی، بروکراسی مدرن و.... این نکته را باید گفت که مدرسه دموکرات ساز است و آدم‌ها جدا از خانواده می‌شوند و نظام قبیله را بهم می‌زند. به عنوان مثال یک عشایر که کار اصلی او دامداری است و علاقه دارد در کوه باشد را چطور می‌توان ۹ ماه پای کلاس درس نشاند؟ این افراد درس را رها کرده و مهاجرت کردند و به شهر آمدند. همین افراد از قشر کارگر جامعه شدند.

ایران دچار فروپاشی اجتماعی شده

زینالی گفت: ما با یک نظم سنتی، وارد یک نظم نوین ناشناخته بسیار پر شاخه شده‌ایم. یعنی عینیت‌های بسیاری آمدند و سیستم هماهنگ ارباب رعیتی را درگیر خود کردند. یکی از بحران هایی که شکل گرفت این بود که بسیاری از افراد از دیگران پیشی گرفتند و برای خود تعرفه‌هایی را وضع کردند. بروکرات‌ها، مهندس‌ها و پزشک‌ها از این دسته افرادی هستند که برای خود تعرفه وضع کردند.

وی گفت: مسئولان فکر می‌کنند که یکی از راهکارهای از بین رفتن نابسمانی‌های اجتماعی با مسکن مهر و اهدای خانه به افرادی که از روستا به شهر آمده‌اند برطرف می‌شود. این نکته را باید اضافه کنم که ایران خیلی وقت پیش دچار فروپاشی اجتماعی شده و سازماندهی مجددی در ایران شکل نگرفته است.

این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: پارادوکس‌های متعددی در جامعه وجود دارد. یکی از همین پارادوکس‌ها، همین نظام هنجاری است که درگیر با بخش بزرگی از جامعه است. اینکه چه نوع پوششی ارزش است. آیا ارزش‌های پوشش دوران سنتی درست است یا باید در آن مدل بازنگری صورت گیرد؟ دین بخشی از مذهب است یا خیر؟ لباس پوشیده در شهر‌ها شکل عرفانی گرفت و به صورت خرقه درامد و چنین چیزی تبدیل به ارزش شد و تبدیل شد به یک پارادوکس مدرن. دلیل این بود که ما از یک فرهنگ کهن سنتی طایفه‌ای و عشایری، وارد یک دنیای تازه ناشناخته شدیم. در دهه ۳۰ و ۴۰ به نظام‌های مدرنی که قرار بود در کشور اجرایی شود، می‌گفتنند غرب زدگی. تحول شهرها، تغییر در سبک معماری، تغییر در پوشش، نام غرب زدگی به خود گرفت.

زینالی افزود: ما دچار، یک در خود گره خوردگی شده‌ایم. چیزهایی را از گذشته می‌دانیم که ذهنمان در زندگی مدرن درگیر آنها شده است. از طرف دیگر، ما با این تعرفه هایی که در زندگی مدرن وجود دارد زندگی می‌کنیم. این نکته را باید گفت که ما درگیر یک جامعه درگیر یک نظام اشرافیت جدید شده است. یعنی یک ارزش‌های شرافت سالارانه حکم فرما شده است.

وی گفت: با اینکه انقلاب سیاسی و انقلاب فرهنگی در کشور شکل گرفت اما ما همچنان نتوانسته‌ایم یک ملتی باشیم که درکنار هم هستیم. در استان قم، شیرنی فروشی هایی هستند که شیرنی طبیعی می‌فروشند که برای اقشار خاص است. یعنی آن باهم خوردن که در زمان قدیم وجود داشته است از بین رفته است. ما ملتی هستیم که باید بخشی از جامعه که دچار آسیب می‌شود، کمک کنیم تا مانند دیگران در جامعه حضور پیدا کنند.

زینالی ادامه داد: تعرفه‌ها در کشور بسیار بالا رفته است و همین امر وضعیت جامعه را بسیار مشکل ساز می‌کند. در بسیاری از شهرها، ملک‌های استیجاری فراوان است و دپوی خانه صورت می‌گیرد. ما وارد دوره‌ای شده‌ایم که هیچ قانونی برای کنترل تعرفه‌ها نداریم. ما در سیستم جدید باید بر اساس قانون زندگی کنیم. اما تنها چیزی که نقشی ندارد قانون است. قانون یک عینیت جدید است و درگذشته وجود نداشته است. در گذشته همه چیز به اراده شاه بستگی داشت.

این پژوهشگر اجتماعی گفت: ما در کشور با یکسری زندان‌های مدرن طرف هستیم. کمپ‌های ترک اعتیاد و آسایشگاه‌های سالمندان زندان‌های مدرن اجتماعی هستند که افراد برای مدتی در آنجا حضور پیدا می‌کنند. مشکل کشور ما تحریم و سنت نیست. مشکل اصلی ما این است که گم شده‌ایم. ما در نهاد‌ها و دانشگاه‌ها گم شده‌ایم. ما در ایران باید با قدرت شهروندی، جامعه را ساماندهی کنیم.