وضعیت قیمت خودرو بعد از اجرای طرح جدید

همزمان با جهش نرخ ارز و از اواسط سال ۹۷، قیمت خودرو در بازار آزاد شروع به افزایش کرد به طوری که در برخی موارد قیمت خودرو در بازار آزاد به دو برابر قیمت مصوب خودرو رسید.

شکاف ایجاد شده بین قیمت بازار آزاد و کارخانه سبب هجوم گسترده مردم و دلالان حرفه‌ای به سمت خرید خودرو از کارخانه شد و این دلالان با خرید خودرو از کارخانه و فروش آن در بازار آزاد، سود فراوانی نصیب خود کردند. دلالان حرفه‌ای با اجاره کد ملی محدودیت‌های ایجاد شده برای خرید خودرو را دور زدند.

برای اصلاح این وضعیت، دولت راهکار قرعه کشی را انتخاب کرد. اما با توجه به حضور گسترده دلالان در صف خرید خودرو، امکان خرید خودرو از کارخانه، توسط مصرف‌کنندگان واقعی بسیار محدود شده است به طوری که در قرعه‌کشی سوم احتمال برنده شدن این افراد به کمتر از یک درصد رسید.

در چنین شرایطی مصرف‌کنندگان واقعی راهی به جز خرید خودرو از بازار آزاد و با قیمت بازار آزاد ندارند و این در حالی است که قیمت خودرو در بازار آزاد به شدت بالاتر از قیمت مصوب خودرو است و سود ناشی از این اختلاف قیمت که حدود ۴۵ هزار میلیارد تومان در سال تخمین زده می‌شود، نصیب دلالان می‌گردد. ویدیوئی درباره این موضوع در ادامه ببینید:

جزییات طرح مجلس یازدهم برای ساماندهی بازار و صنعت خودرو

با توجه به همین موضوع، جمعی از نمایندگان مجلس یازدهم طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو را تدوین کردند، این طرح که اخیرا در صحن علنی مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شده، هم اکنون در کمیسیون صنایع و معادن مجلس در حال بررسی است.

روح الله ایزدخواه عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در نشست رونمایی از طرح خودرویی مجلس یازدهم در اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر در تاریخ ۲۴ شهریورماه درباره جزییات این طرح مجلس گفت: «مبنای این طرح اصلاح توزیع خودرو با عرضه خودرو در بورس کالا است و تلاش شده است تا با استفاده از این سازکار، همه راه‌های توزیع خودرو صفر به غیر از مسیر بورس بسته شود تا خودروسازها نتوانند از درب‌های پشتی خودرو را به فروش برسانند. با فروش خودرو در بورس کالا، عرضه و تقاضا است که قیمت را تعیین می‌کند و عملا قیمت‌گذاری دستوری به دلیل ناکارآمد بودن حذف می‌شود. بر اساس این طرح به هر کد ملی فقط یک مدل خودرو در سال تعلق می‌گیرد و یک پیشنهادی هم مطرح که بر فروش خودرو صفر تا دو سال بعد از خرید، مالیات وضع شود تا تقاضا سرمایه‌ای به حداقل برسد. با این شیوه عملا قیمت‌گذاری دستوری وجود ندارد بلکه قیمت تمام شده کارخانه که توسط فرمول شورای رقابت تعیین می‌شود وجود خواهد دشست و این فرمول هم شفاف بیان خواهد شد.

در این طرح پیشنهاد شده است تا از مالیات اخذ شده از بورس خودرو، ۲۰ درصد به خزانه رفته و صرف توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی شود و ۷۰ درصد هم به خودروسازها وام کوتاه مدت داده شود تا تولید خود را افزایش دهند. در این میان فقط ۱۰ درصد برای پاداش به خودرو سازان در نظر گرفته شده است تا اگر عرضه خودرو آنها بالا بود به تشخیص شورای رقابت به خودرو سازان تعلق گیرد و به این ترتیب تلاش شده است تا سود خودروساز صرفا در افزایش تولید قرار گیرد».

به صورت خلاصه، در طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو پیشنهاد شده است خودرو صفر کیلومتر صرفا در بورس کالا عرضه گردد (ماده ۲) و مابه‌التفاوت قیمت کشف شده در بورس کالا و قیمت مصوب به عنوان مالیات اخذ گردد و مالیات اخذ شده صرف توسعه حمل‌ونقل عمومی و افزایش تولید خودرو شود تا منافع آن نصیب عموم مردم گردد (ماده ۵).

مزایای عرضه خودرو در بورس کالا چیست؟

همانطور که اشاره شد، محور اصلی طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو، عرضه خودرو در بورس کالاست. کارشناسان معتقدند مزایای استفاده از این روش برای فروش خودرو عبارتست از:

الف- از بین رفتن تقاضای سرمایه ای: اختلاف قیمت بین بازار آزاد و قیمت کارخانه انگیزه اصلی دلالان برای خرید خودرو از کارخانه است اما با عرضه خودرو در بورس کالا بدون سقف قیمت، رانت خودرو از بین می‌رود و در نتیجه، انگیزه سوداگران برای حضور در صف خرید خودرو به شدت کاهش می‌یابد. به همین دلیل، هم دلالان از چرخه توزیع خودرو حذف می‌شوند و هم مصرف‌کننده واقعی می‌تواند به صورت مستقیم اقدام به خرید خودرو نماید.

ب- جلوگیری از قیمت سازی: درحال‌حاضر رکود در بازار خودرو حاکم است و میزان معاملات در بازار در برخی مواقع تقریبا صفر می‌شود. در این بازار، تعداد فروشندگان و خریداران اندک است و در نتیجه فرصت برای برخی از دلالان فراهم شده است تا با اعلام قیمت‌های کاذب اقدام به قیمت‌سازی در بازار نمایند. با عرضه خودرو در بورس کالا قیمت خودرو در فضای شفاف بورس کشف می‌گردد و امکان قیمت‌سازی از بین می‌رود.

ج- بسته شدن درب پشتی کارخانه ها: هم اکنون فرآیند فروش خودرو به صورت کامل در اختیار خودروسازان است و این امکان وجود دارد که برخی از افراد دخیل در فرآیند فروش با اعمال نفوذ اقدام به فروش خودرو به افراد خاص نمایند و از این محل منافعی را نصیب خود نمایند. منافع این افراد اقتضا می‌کند تولید خودرو کم باشد تا اختلاف قیمت بازار و کارخانه همچنان بالا باقی بماند. در نتیجه، این افراد انگیزه بالایی برای سنگ اندازی در مسیر افزایش تولید دارند. با عرضه خودرو در بورس کالا امکان دریافت پلاک برای این خودروها و در نتیجه، انگیزه دریافت‌کنندگان این خودروها برای سنگ اندازی در مسیر افزایش تولید از بین می‌رود.

د- فراهم شدن امکان افزایش تولید خودرو و کاهش قیمت تمام شده آن: زیان انباشته ایران خودرو و سایپا در پایان سال ۹۸ مجموعا به ۴۵ هزار میلیارد تومان رسیده و بدهی خودروسازان به قطعه سازان نیز به بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. میزان تولید خودرو در سال ۹۸ نسبت به ۹۶ حدود ۵۰ درصد کاهش داشته و از ۱.۶ میلیون دستگاه به ۸۳۰ هزار دستگاه رسیده است. گلوگاه تولید خودرو درحال‌حاضر کمبود نقدینگی است. با استفاده از بخشی از منابع حاصل از مابه التفاوت قیمت فروش خودرو در بورس کالا و قیمت مصوب می‌توان تسهیلاتی به خودروسازان اعطا کرد تا امکان افزایش تولید فراهم گردد. افزایش تولید خودرو علاوه بر کاهش قیمت، ایجاد اشتغال و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت را درپی خواهد داشت.

فراهم شدن امکان توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی: درحال‌حاضر، حدود ۷۰ درصد از اتوبوس‌های شهری کشور فرسوده هستند و این اتوبوس‌ها چندین برابر اتوبوس‌های نو، آلایندگی و مصرف سوخت دارند. با توجه به هزینه بالای خرید اتوبوس‌های نو (هر اتوبوس نو بیش از ۳ میلیارد تومان قیمت دارد) و همچنین کسری بودجه دولت، امکان تامین مالی از سوی دولت یا رانندگان اتوبوس برای جایگزینی این اتوبوس‎ها وجود ندارد. برای جایگزینی این اتوبوس‌ها حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان نیاز است و این مبلغ با استفاده از منابع حاصل از مابه التفاوت قیمت فروش خودرو در بورس کالا و قیمت کارخانه در کمتر از یک سال محقق خواهد شد. با جایگزینی این اتوبوس ها، علاوه بر کاهش آلایندگی و کاهش مصرف سوخت، درآمد ارزی دولت از محل صادرات سوخت صرفه‌جویی شده افزایش می‌یابد.

چرا عرضه خودرو در بورس کالا منجر به کاهش قیمت آن می‌شود؟

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که درباره طرح خودرویی مجلس مطرح است، تاثیر عرضه خودرو در بورس کالا بر روی قیمت آن در بازار است. رسول سلیمانی کارشناس خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار فارس درباره این موضوع گفت: «عرضه خودرو در بورس کالا با ۲ مکانیسم می‌تواند منجر به کاهش قیمت آن در بازار آزاد شود. الان عمق بازار آزاد خودرو بسیار کم است و تعداد معاملات در بازار بسیار اندک است زیرا در شرایط فعلی هم فروشندگان قصد فروش ندارند و هم خریداران توان خرید ندارند. به همین دلیل، به راحتی و با انتشار چند آگهی در فضای مجازی می‌شود در بازار آزاد قیمت‌سازی کرد و قیمت خودرو در این بازار را بالا برد و تعداد معاملات بسیار اندک است. اما در بورس کالا چون معاملات خودرو به صورت واقعی انجام می‌شود، قیمت واقعی کشف می‌شود و از قیمت‌سازی جلوگیری می‌شود».

سلیمانی افزود: «مکانیسم دوم افزایش عرضه است. براساس طرح مجلس، از مابه التفاوت قیمت فروش خودرو در بورس و قیمت مصوب شورای رقابت می‌توان به عنوان منابع مالی برای افزایش تولید خودرو استفاده کرد. الان مشکل اصلی خودروسازان برای افزایش تولید، کمبود منابع مالی است و زمانی که خودرو در بورس عرضه شود، خودروسازان می‌توانند با استفاده از این منابع مالی تولید خودرو را افزایش دهند و در نتیجه، قیمت خودرو در بازار به علت افزایش عرضه آن، کاهش می‌یابد».

حال باید دید بررسی طرح ساماندهی بازار و صنعت خودرو در صحن علنی مجلس چه زمانی آغاز خواهد شد و نمایندگان مجلس یازدهم چه تصمیمی درباره این طرح خواهند گرفت؟