اختلاف قیمت مس در بورس
مس کاتدی یا خالص که پس از فرآوری سنگ مس، حاصل می‌شود در صنایع مختلفی از صنایع الکترونیکی و الکتریکی گرفته تا ساخت‌وساز کاربرد دارد و استفاده از مس در تهیه سیم، انتقال برق و مهمات سازی، امری رایج است.
صنعت مس در سال‌های اخیر، بیش‌ترین ارزش افزوده را در حوزه فلزات اساسی بعد از فولاد، داشته و برخی از فعالان صنعت مس کشور، این صنعت را یک صنعت پول ساز می‌دانند.
در همین راستا دکتر کوروش شعبانی (نایب رئیس انجمن مس) گفت‌وگویی داشته است که در ادامه متن کامل آن، تقدیم مخاطبان محترم می‌شود.
*انجمن مس ایران، در سال‌های اخیر با همت فعالان بخش خصوصی این حوزه تاسیس شده و فعالیت خود را شروع کرده است.
جنابعالی به عنوان نایب رئیس این انجمن، به طور مشخص در سال ۱۳۹۷ گفته‌اید که بانک اطلاعاتی معادن مس ایجاد می‌شود. در این مدت در چارچوب انجمن مس، چقدر اهداف مورد نظرتان را محقق کرده اید؟
-درخواست تاسیس انجمن در سال ۱۳۹۶ در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ارائه شده ودر نیمه دوم سال ۱۳۹۸، انجمن مس ایران در اداره ثبت شرکت ها، به ثبت رسید و شکل قانونی و رسمی پیدا کرد. تأسیس تشکل ها، فرآیند قانونی خاصی دارد و باید بررسی‌های لازم به عمل بیاید تا تاییدیه گرفته شود.
بخش معدن، بخش مولّد و تولید‌کننده مواد اولیه و به نوعی مادر صنایع است. اگر معادن، مواد اولیه لازم را تامین نکنند، صنایعی از قبیل فولاد و مس نمی‌توانند فعالیت کنند، اما در عمل بخش معدن تحت فشار بوده است.
معادن، جزو انفال محسوب می‌شوند ولی وقتی فعالیت اکتشافی را شروع می‌کنیم از روز اول حمایتی دریافت نمی‌کنیم. برای دریافت پروانه اکتشاف، ما به عنوان مُکتشف باید از سازمان منابع طبیعی، سازمان محیط زیست، وزارت میراث فرهنگی، سازمان انرژی اتمی، نهادهای نظامی و وزارت راه، استعلام بگیریم.
ما اتفاقاً می‌خواهیم در جایی فعالیت معدنی انجام بدهیم که آن محل، اصلاً مِلک ما نیست. ما مجوز می‌گیریم که این بهره‌برداری را انجام بدهیم و حقوق دولت و مردم را پرداخت می‌کنیم. بعد از پایان معدن کاری نیز، آن مِلک را تحویل می‌دهیم.
اساساً تحول در معدن کاری احتیاج به حمیّت و همکاری بیش تر دارد و ما امیدواریم در سال ۱۳۹۹ که سال «جهش تولید» است، این تحول اتفاق بیفتد.
*شرکت ملی صنایع مس ایران که در سال‌های قبل از انقلاب تاسیس شده، درحال‌حاضر هم بخش اعظم صنعت مس را اختیار دارد.
با این حال، فعالیت بخش خصوصی در حوزه مس چگونه شروع شد و با چه پشتوانه‌ای در این حوزه شروع به فعالیت کرد؟
-در دهه‌های قبل، بخش خصوصی مس به معنای واقعی وجود نداشت ولی از حدود دو دهه قبل، فعالیت بخش خصوصی واقعی در زمینه اکتشاف و بهره‌برداری و تولیدات مس شروع شد. دلیل این فعالیت نیز، نیاز کشور و ظرفیت بالای معدنی ما در حوزه مس بود.
البته ما به عنوان کشوری هستیم که روی کمربند جهانی مس قرار داریم و معادن مس ما شاید یکی از نخستین‌های توان و ظرفیت معدنی کشور است.
تلاش ما این است که بخش مس، به جایگاه واقعی خودش در جهان برسد. بر این اساس، بخش خصوصی وارد کار شد و در سال‌های اخیر به صورت جدی تر، واحدهای معدنی متعدد و واحدهای تولید کنسانتره و کاتد مس راه‌اندازی شد.
البته همچنان شرکت ملی صنایع مس ایران با فاصله زیاد، تولید‌کننده اول و بزرگ مس کشور است. در عین حال، از نظر تعداد شاید بیش از ۸۵ درصد معادن ما، در اختیار بخش خصوصی و نیمه خصوصی است.
*مقامات وزارت صنعت و معدن اعلام کرده‌اند که ۹۴ معدن کوچک مقیاس مس، فعال بوده و ۹۶ معدن هم غیر فعال هستند. البته تعداد ۲۱ معدن هم در حالت تجهیز شدن قرار دارند.
از نظر جنابعالی به عنوان مسئول انجمن و تشکل بخش خصوصی مس، میزان فعالیت معادن فعال کوچک چگونه بوده است؟
-به هر حال تمام صنایع در کشور، برای این که بتوانند به حداکثر توان خود برسند و تامین کننده‌های مواد اولیه یا تولیدات صنعتی کشور باشند، احتیاج به حمایت هایی دارند. این حمایت ها، مادی یا معنوی است.
در بخش خصوصی واحدهای کوچک مقیاس، حمایت مادی در اولویت‌های دوم و سوم قرار می‌گیرد و بیش تر حمایت معنوی می‌خواهد و تامین زیرساخت لازم دارد که وظیفه دولت است. ما همیشه در تامین زیرساخت مشکل داریم.
*دقیقاَ منظورتان از حمایت معنوی شامل چه مواردی است که معادن کوچک مقیاس علاقه مند به دریافت آن هستند؟
-منظورم حمایت هایی است که باید از تولید‌کننده به عمل بیاید. حمایت در مقابل معارضین به معنای عام. همه سازمان هایی که در زمان دریافت پروانه اکتشاف باید از آنها استعلام بگیریم، می‌توانند معارض باشند.
به این معارضین، معارضین محلی را هم اضافه کنید یعنی مردم محلی که جلوی فعالیت معادن و واحدها را می‌گیرند و حمایتی هم از معدن کاران وجود ندارد. در این حالت، معدن کاران باید از توان خودشان استفاده کرده و مسئله را حل کنند و شاید هم نتوانند حل کنند.
*معارضین محلی در زمانی پیدا می‌شوند که مثلا فعالیت یک معدن، آلودگی محیط زیستی ایجاد می‌کند.
-لزوما بحث آلودگی مطرح نیست. ما می‌خواهیم در جایی کار معدنی انجام بدهیم که سالیان سال، منطقه‌ای بکر بوده و هیچ تولیدی نداشته است. حالا که تولیدی اتفاق می‌افتد ادعاها، کارشکنی‌ها و بهانه جویی‌ها زیاد می‌شود و از جمله این که می‌گویند آلودگی ایجاد می‌شود.
در حالی که معدن کاری، آلودگی چندانی ایجاد نمی‌کند. البته صنایع معدنی، وضعیت دیگری دارند. معدن کاری، آلودگی ندارد یا اگر هم دارد آلودگی آن نسبت به بسیاری از آلاینده ها، زیاد نیست. این موضوعات، بهانه‌ای برای معارض بودن و ایراد گرفتن است.
*به هر حال معدن داران، بابت استخراج مواد معدنی از یک منطقه، «حقوق دولتی» به پرداخت می‌کنند. این حقوق دولتی، در اصل مانند مالیاتی است که دولت از اکتشاف و بهره‌برداری از هر معدن دار دریافت می‌کند و می‌بایست بخشی از آن را صرف رفاه و توسعه روستا یا شهر نزدیک هر معدن کند.
-بله. معادن، حقوق دولتی پرداخت می‌کنند. ضمن این که بخشی از حقوق دولتی یا حق الاکتشاف، به سازمان منابع طبیعی داده می‌شود که در بازسازی این معادن عملی شود.
*به عنوان فعال این حوزه، انتظار دارید در حوزه زیرساخت، چه امکاناتی فراهم شود؟
-زیرساخت شامل آب، برق و راه است. معادن و صنایع مرتبط با آن از جمله تولید کننده‌های حوزه مس و سایر مواد معدنی، به این زیرساخت‌ها احتیاج دارند. برای یک واحد صنعتی که تامین برق انجام نمی‌شود باید با ژنراتور برق، این برق با هزینه بالا تامین شود.
استفاده از این تجهیزات هم، مشکلات خاص خودش را دارد و در زمان تعمیر این تجهیزات، آن واحد صنعتی تعطیل می‌شود.
*این که اشاره می‌کنید به بخش خصوصی واقعی، یعنی شرکت‌های شبه دولتی هم در این حوزه فعالیت دارند؟
-بله. برخی از شرکت‌های بزرگ تولید‌کننده مس، شبه دولتی هستند. با محوریت و سرمایه گذ اری بانک‌ها و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، چنین واحدهایی هم تاسیس شده و فعالیت دارند.
*اعضای هیأت مدیره انجمن مس، بخش‌های مختلف معادن و صنایع مس را نمایندگی می‌کنند. جنابعالی، به نمایندگی از حوزه صنعت و معدن مس، در انجمن فعالیت دارید و برخی دیگر از اعضای هیات مدیره، بخش‌های معادن و خدمات صنعت مس را نمایندگی می‌کنند.
در مجموع فعالان بخش خصوصی معادن و صنعت مس، چقدر رضایت دارند و عملکرد معادن فعال حوزه مس چگونه است؟
-در مورد این که از فعالیت خودشان چقدر رضایت دارند، می‌توانم بگویم اگر رضایت نداشته باشند که فعالیت نمی‌کردند ولی رضایت‌ها نسبی است. برای مثال، یک بحث این است که چگونه یک تولید‌کننده کنسانتره و کاتد مس در بخش خصوصی یا غیر خصوصی، حمایت می‌شود؟
در اوایل سال ۱۳۹۷ یک قیمت‌گذاری دستوری انجام شد و این قیمت‌گذاری باعث شد که حجم زیادی از کاتد تولیدی ما از بورس کالا خریداری شده و با اختلاف قیمت زیادی در بازار آزاد فروخته شود.
همین الان هم در بسیاری از تولیدات، قیمت‌های بورس کالای ایران، خیلی ارزان تر از بازار آزاد است.
در مرداد ۱۳۹۷ دولت اعلام کرد که نرخ دلار ضربدر قیمت مس در بورس فلزات لندن، ملاک قیمت‌گذاری بورس کالا باشد. در ۵ ماهه اول سال ۱۳۹۷ نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی، در نظر گرفته می‌شد ولی بعداً که قیمت محصولات در بورس کالا و بازار آزاد، اختلاف زیادی پیدا کرد، دولت اعلام کرد که نرخ دلار «نیما»یی در قیمت‌گذاری بورس کالا، مبنا باشد.
این در حالی بود که به ما به عنوان تولید‌کننده مس، جنسی با نرخ دلار نیمایی نمی‌فروشند و ما با نرخ دلار آزاد می‌خریم. ما با نرخ دلار آزاد قطعات، لوازم و ماشین‌آلات را تهیه می‌کنیم.
*بحثی که مطرح می‌شود این است که معادن و تولید کنندگان، اقلام سوبسیدی و یارانه‌ای و ارزان قیمت دریافت می‌کنند.
-برای مثال گفته می‌شود برق و گازوئیل سوبسیدی به ما می‌دهند. برق که به معادن نداده‌اند و سوبسید گازوئیل نیز، به همه مردم ایران داده می‌شود و ما هم دریافت می‌کنیم.
ما به عنوان تولید‌کننده بخش خصوصی، پیشنهاد می‌کنیم قیمت‌گذاری برای تولیدات مس با قیمت متعادل و بازار مصرف واقعی باشد چرا که نرخ دلار نیمایی دست و پای تولید‌کننده را می‌بندد. ما به عنوان تولید کننده، معتقدیم اختلاف قیمت ۱۵ تا ۲۰ درصدی فعلی با بازار مصرف واقعی باید اصلاح شود.
*در معادنی که متعلق به بخش خصوصی است و استخراج مواد معدنی اتفاق می‌افتد، مواد استخراج شده برای تولید محصول مس، به دولتی‌ها فروخته می‌شود یا به کارخانه‌های بخش خصوصی؟
-ممکن است به عنوان ماده اولیه به دولتی‌ها هم داده شود. معمولاً معادن، تولید کنسانتره مس هم دارند و شرکت ملی صنایع مس ایران، کنسانتره‌های تولیدی این واحدها را می‌خرد.
این خرید کنسانتره مس، در راستای طرح رونق معادن کوچک است و شرکت ملی صنایع مس ایران، موظف شده هر مقدار کنسانتره مس در واحدهای کشور تولید می‌شود با قیمت متعادلی خرید کند.
*پس شرکت ملی صنایع مس ایران، از این زوایه از معادن و واحدهای کوچک مقیاس، عملا از آنها حمایت می‌کند.
-بله؛ این یک نوع حمایت است.
*با توجه به اِعمال افزایش نرخ عوارض صادراتی مواد معدنی از اول مهر ۱۳۹۸، آیا بخش خصوصی فعال در حوزه مس، باز صادرات دارد؟
-در این زمینه می‌توانم با اطمینان بگویم که صادرات کاتد مس، مدتی است که مختل شده.
*جنابعالی در حوزه معدن کاری مس تجربه داشته و در تولید کنسانتره مس فعال هستید. آیا خودتان تمایل داشته‌اید که محصولات تولیدی را صادر کنید؟
-خیر. تولید ما چه به لحاظ حجمی و چه نوع تولید، این طور نبوده که صادرات محور باشد. ما محصولات تولیدی خودمان را در بازار داخلی و با همین نرخ دلار نیمایی، عرضه می‌کنیم.
برخی از تولید‌کنندگان ما برای صادرات برنامه داشتند ولی عوارض ۱۰ درصدی تعیین شد. وقتی عوارض صادراتی وضع شد، در خیلی از مواد معدنی از جمله مس، این عوارض توجیه صادراتی شدن یک محصول را کم می‌کند.
*البته با دستور آقای رحمانی وزیر سابق صنعت و معدن در ۳۰ دی ماه ۱۳۹۸، عوارض سنگ مس و کنسانتره ان از ۱۰ درصد به ۵ درصد کاهش پیدا کرد. همان ۱۰ درصد یا ۵ درصد بعدی، نسبت به عوارض ۲۵ درصدی صادرات سنگ آهن، خیلی کمتر است.
هم شرکت ملی صنایع مس ایران و هم ما به عنوان بخش خصوصی، با تلاش و مذاکراتی که داشتیم اثبات کردیم که عوارض بالا توجیه ندارد وگرنه در ابتدا قرار بر این بود که عوارض ۲۰ درصدی برای صادرات سنگ مس و کنسانتره وضع شود.
ارسال نظر