تعطیلی نمایشگاه تهران مصداق بارز خودتحریمی / ترافیک؛ بهانه کودکانه شهرداری!

زمستان ۱۴۰۰، موسسه صمت میزبان شماری از چهره‌هایی شناخته‌شده در حوزه تجارت و بازرگانی و نیز صنعت نمایشگاهی کشور بود.  در میزگردی که برگزار شد محورهایی مانند وضعیت کنونی صنعت نمایشگاهی و جایگاه فعلی این صنعت در منطقه و جهان را به بحث و بررسی گذاشتیم. همچنین به مباحث مطرح‌شده درباره تعطیلی سایت نمایشگاهی تهران پرداختیم و این موضوع چالش‌برانگیز را موردنقد و بررسی قرار دادیم.

سیدمصطفی هاشمی‌طبا، مجتبی خسروتاج، سیدحمید قوام‌شهیدی و محمدرضا مودودی ضمن مخالفت شدید با تصمیم اخیر وزارت صمت مبنی بر جابجایی نمایشگاه ها عاقبت هرگونه تغییر در ساختار نمایشگاه تهران را نابودی این صنف دانستند.  با گسترش‌نیوز همراه باشید.

هدف، بین‌المللی‌ کردن نمایشگاه بود

سیدمصطفی هاشمی‌طبا، معاون صادراتی وزیر بازرگانی وقت اظهار داشت: «نمایشگاه‌ها مرکز تبادل اطلاعات، فناوری، بازاریابی و به نوعی محلی برای همفکری ملی است. نمایشگاه‌ صرفاً محل عرضه کالا نیست. در دوران مسئولیت من در مرکز توسعه صادرات ایران؛ با الگوگیری از صنعت نمایشگاهی برخی کشورها مانند آلمان درصدد برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی بودیم. برنامه ما این بود که با برگزاری آزمایشی و تمرینی چند دوره نمایشگاه تخصصی بتوانیم با جذب سایر شرکت‌ها و مشتریان خوب خارجی و ایجاد تسهیلاتی برای آنها؛ نمایشگاه‌ها را به معنای واقعی بین‌المللی کنیم. نمایشگاه‌ها یکی از عوامل رشد، توسعه و بهبود صنایع کشور هستند اما رویدادها باید متکی به صادرات باشند. متاسفانه مدت فعالیت من در سایت نمایشگاهی تهران سه سال بود و در سال چهارم فعالیت رئیس‌جمهور وقت (مرحوم هاشمی رفسنجانی) مسئولیت مرا تغییر دادند».

تا به امروز زحمات فراوانی کشیده شده تا صنعت نمایشگاهی کشور سرپا بماند. نمایشگاه‌ باید پایگاه صادرات، انتقال فناوری و بهبود کیفیت کالاهای ما باشد ولی متاسفانه تاکنون چنین نشده است

جای خالی نمایشگاه دائمی فرش

وی در تشریح بیشتر موضوع گفت: «در مدت سه سال فعالیت من در مرکز توسعه صادرات، حدود ۵۰ نمایشگاه داخلی برگزار کردیم. رویدادهای تخصصی نیز در حال پا گرفتن بود. برنامه‌هایی را برای صنعت نمایشگاهی کشور تدوین کرده بودیم. درصدد بودیم نمایشگاه دائمی فرش ایران را در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی ایجاد کنیم. ایران در عرصه فرش ظرفیت‌های بسیار بزرگی دارد. بارها اعلام کرده‌ام که ایران بزرگ‌ترین گالری نقاشی دنیاست اما این نقاشی‌ها زیر گردوغبار مدفون شده‌اند. ظرفیت بزرگی برای ایجاد این نمایشگاه وجود داشت. ناگفته نماند که امروز نیز می‌توان این نمایشگاه دائمی را ایجاد کرد اما متاسفانه ما از ثروت‌های خود حفاظت و حراست نمی‌کنیم».

هاشمی‌طبا افزود: «در سفر به مالزی متوجه شدم که مردم و سیاستگذاران این کشور به روغن پالم که از درختان این کشور استخراج می‌شود شخصیتی جهانی داده‌اند. این روغن جزء کالاهای مهم و مفید محسوب نمی‌شود اما سیاستگذاران مالزی با ایجاد مراکز تحقیقی و تبلیغات موجب گسترش آن شدند. یا در چین و کره به قدری برای ریشه جینسینگ تبلیغات کرده‌اند که امروزه همگان بر این باورند این محصول گیاهی معجزه می‌کند. ثروت‌های کشور باید حفظ و حراست شود. متاسفانه در کشور ما نخل‌ها خشک می‌شوند اما هیچ مقام مسئولی احساس ناراحتی یا نگرانی نمی‌کند».

وی خاطرنشان کرد: «من از سال ۶۹ تا ۷۲ در مرکز توسعه صادرات ایران انجام‌وظیفه کردم و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها؛ الحاقی به این مرکز بود. با این کار نمایشگاه را به صادرات پیوند زده بودند. سالانه در  ۳۰ نمایشگاه خارجی نیز شرکت می‌کردیم. بعدها دست حمایت دولت از صادرات و صنعت نمایشگاهی برداشته شد. مراودات خارجی ما نیز در برهه‌ای، عقب افتاد. تا به امروز زحمات فراوانی کشیده شده تا صنعت نمایشگاهی کشور سرپا بماند اما متاسفانه موفق نشدیم هدف غایی برگزاری نمایشگاه را حاصل کنیم. نمایشگاه‌ باید پایگاه صادرات، انتقال فناوری و بهبود کیفیت کالاهای ما باشد ولی متاسفانه تاکنون چنین نشده است».

سهم ناچیز ایران از تجارت جهانی

مجتبی خسروتاج، رئیس وقت مرکز توسعه صادرات ایران اظهار داشت: «طبق آماری که چندی پیش منتشر شد در سال ۲۰۱۹، حدود ۳۲ هزار رویداد نمایشگاهی برگزار شده است. حدود ۴.۵ میلیون مشارکت‌کننده در این رویدادها حاضر شده‌اند. بیش از ۳۰۰ میلیون نفر نیز از این رویدادها بازدید کرده‌اند. بازدیدکنندگان و شرکت‌کنندگان این رویدادها حدود ۱۳۷ میلیارد دلار هزینه کرده‌اند. در آخرین آمار تجارت جهانی نیز آمده است که ۲۰ تریلیون دلار میزان صادرات کشورها و حدود ۱۹ تریلیون دلار نیز حجم واردات آنها بوده است. بنابراین حجم تجارت جهانی در مجموع حدود ۴۰ تریلیون دلار است».

نمایشگاه برای کشوری مانند ایران که به دنبال توسعه صادرات غیرنفتی است اهمیت بسیار بالایی دارد. اگر مجریان خصوصی به صورت بلندمدت برای این حوزه برنامه‌ریزی کنند نتیجه‌بخش خواهد بود

خسروتاج گفت: «آمار تجارت کشور ما در بهترین سال‌ها از ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیارد دلار فراتر نرفته است. ما در آن سال‌ها ۴۵ میلیار.

د دلار صادرات غیرنفتی، حدود ۶۵ میلیارد دلار صادرات نفتی و ۵۰ میلیارد دلار نیز واردات داشته‌ایم. وقتی این عدد را با آمار تجارت جهانی مقایسه می‌کنیم درمی‌یابیم که سهم تجارت ما از بازار جهانی، ناچیز است. ما به دلیل ارتباط نداشتن با جهان؛ فاصله بسیار زیادی با نوآوری، فناوری و محصولات جدید داریم. به عقیده من معضل بزرگ پیش‌روی صنعت نمایشگاهی ما، تحریم‌هاست. تاثیرات شیوع کرونا عواقب تحریم‌ها را به شدت تشدید کرده است. باید روابط تجاری خود را با کشورهای همسایه تقویت کنیم اما باید آگاه باشیم که فناوری‌ها عمدتاً در غرب یا خاور دور قرار دارند. در میان همسایگان ما شاید ترکیه و روسیه بتوانند تا حدودی در حوزه تکنولوژی با ما همکاری داشته باشند اما همسایگان دیگر در این حوزه چیزی برای ارائه ندارند تا منفعتی در ایجاد ارتباط و توسعه روابط با آنها داشته باشیم.»

ادعایی نادرست درباره نمایشگاه‌های واردات‌محور

وی افزود: «نباید فراموش کرد که اگر در بخش واردات، نمایشگاهی برگزار می‌شود تمام شرکت‌های خارجی به منظور فروش در آن حاضر می‌شوند. بااین‌حال اگر بخش خصوصی، شرکت‌های داخلی و بازدیدکنندگان ما برای انتقال تکنولوژی و ارتقای دانش فنی خود برنامه داشته باشند و به صورت هدفمند در این رویدادها شرکت کنند از نمایشگاه بهره کافی را خواهند برد. بنابراین نمی‌توانیم مدعی باشیم که شرکت‌های خارجی با هدف فروش در نمایشگاه‌های ما حاضر می‌شوند؛ پس برگزاری نمایشگاه اقدام مناسبی نیست».

رئیس وقت مرکز توسعه صادرات ایران تصریح کرد: «به عقیده من یکی از موضوعات بسیار حیاتی در نمایشگاه‌ها، بعد نرم‌افزاری آنهاست. نمایشگاه دارای دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری هستند. بخش سخت‌افزاری به مکانی که محل عرضه کالاهاست اشاره دارد و قسمت نرم‌افزاری به برنامه‌هایی مربوط می‌شود که هر مجری نمایشگاهی باید قبل از برگزاری رویداد به فکر آنها باشد. در سال‌های اولیه فعالیت من در مرکز توسعه صادرات ایران قبل از برگزاری هر رویداد با مجری نمایشگاه و تمام ذینفعان آن جلسه‌ای برگزار و پیرامون جزییات؛ بحث و بررسی می‌کردیم. مجریان باید نیازهای ذینفعان رویدادها را به خوبی احصا کنند. شرکت‌هایی که قصد دارند کالای خود را به نمایش بگذارند، بازدیدکنندگان و نهادهای سیاست‌گذاری که بر اساس چشم‌انداز صنعت کشور به مجری جهت می‌دهند ازجمله ذینفعان هستند».

مزیت مجوزهای بلندمدت

وی افزود: «مشهود است که قسمت نرم‌افزاری نمایشگاه‌ها مغفول مانده است. این موضوع موجب می‌شود که شرکت‌کنندگان، بهره کافی را از رویدادها نبرند. قطعاً رویدادهایی که درصدد نیل به اهداف صنعت نمایشگاهی هستند باید برنامه‌ چندساله داشته باشند. رویدادهایی که با مجوز موردی برگزار می‌شوند با مشکل بزرگی روبرو می‌شوند. مجریان نمایشگاه عموماً در سه دوره اول رویداد ضرر می‌کنند؛ زیرا ناچار هستند برای شناخت ذینفعان و شرکت‌کنندگان هزینه و وقت زیادی صرف کنند. بنابراین هر رویداد جدید بعد از دوره چهارم سودآور خواهد بود. صدور مجوزهای بلندمدت می‌تواند مجریان را آسوده‌خاطر کند و با برنامه‌ریزی بلندمدت بتوانند نمایشگاه را به صورت موفقیت‌آمیز برگزار کنند. نمایشگاه برای کشوری مانند ایران که به دنبال توسعه صادرات غیرنفتی است اهمیت بسیار بالایی دارد. اگر مجریان خصوصی به صورت بلندمدت برای این حوزه برنامه‌ریزی کنند نتیجه‌بخش خواهد بود».

حلقه‌های مفقود زنجیره

سیدحمید قوام‌شهیدی، مدیرعامل پیشین شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران اظهار داشت: «وقتی عرصه خدمات در مقیاس گسترده انجام شود به صنعت تبدیل می‌شود. برای مثال فوتبال را صنعت می‌دانند زیرا این ورزش نوعی ارائه خدمات است. نمایشگاه‌ها نیز به طور قطع صنعت هستند. این صنعت پردرآمد است زیرا خدمات ارزشمندی را ارائه می‌کند. سالانه حدود ۳۶ هزار رویداد در ۱۲۰۰ سایت نمایشگاهی سراسر دنیا برگزار می‌شود. بنابراین این صنعت بزرگ نیازمند توجه ویژه سیاستگذاران و زمامداران کشورهاست. صنعت نمایشگاهی ویترین بازاریابی، تولیدات و خدمات کشور است. اگر برای تولید، کیفیت، بسته‌بندی و ... یک زنجیره ایجاد کنیم آخرین حلقه به نمایشگاه ختم خواهد شد. اگر حلقه‌های زنجیره متوازن نباشند یا تولید ما فاقد  استاندارد جهانی و توان رقابت باشد  و علاوه بر آن؛ رویکرد ما نسبت به تولید به این صورت  باشد که محاسبه قیمت بر اساس هزینه؛ جای خود را به مجاسبه هزینه بر اساس قیمت بدهد از تاثیر نمایشگاه‌ها کاسته خواهد شد. مشکل امروز ما این است که در این زمینه طرح تخصصی نداریم. نمی‌دانیم مزیت‌های نسبی تولید کشور کدام است؟ نمی‌دانیم در کدام مناطق باید تولید داشت و مشکلات تولید کشور کجاست؟».

افزایش سهم صادرات کشور در عرصه تجارت جهانی، گسترش بازارهای صادراتی، استفاده از ظرفیت انتقال فناوری، تبادل دانش و اطلاعات، ارتباط شرکت‌های داخلی و خارجی، انجام پروژه‌های مشترک با خارجی‌ها و جذب سرمایه خارجی؛ سرفصل‌هایی اصلی است که در نمایشگاه‌ها به وقوع می‌پیوندد

بهترین نوع بازاریابی

قوام‌شهیدی خاطرنشان کرد: «حضور در نمایشگاه‌ها بهترین نوع بازاریابی است. طبق استاندارد UFI بازاریابی به طور عمومی حدود ۱۵ درصد درآمد هر شرکت را صرف خود می‌کند اما حضور در رویدادهای نمایشگاهی این میزان را به حدود یک‌سوم کاهش می‌دهد. به عبارتی می‌توان گفت با هزینه کردن ۵ درصد درآمد می‌توان اثربخش‌تر از صرف ۱۵ درصد درآمد؛ بازاریابی کرد. نمایشگاه‌ها نقش حیاتی و مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی کشور ایفا می‌کنند. افزایش سهم صادرات کشور در عرصه تجارت جهانی، گسترش بازارهای صادراتی، استفاده از ظرفیت انتقال فناوری، تبادل دانش و اطلاعات، ارتباط شرکت‌های داخلی و خارجی، انجام پروژه‌های مشترک با خارجی‌ها و جذب سرمایه خارجی؛ سرفصل‌هایی اصلی است که در نمایشگاه‌ها به وقوع می‌پیوندد».

وی افزود: «اساسنامه شرکت سهامی نمایشگاه‌ها در برخی نقاط، با اساسنامه سازمان توسعه تجارت تناقض دارد. اطلاق عنوان شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران در اساسنامه این شرکت مفهوم مادرتخصصی بودن را به اذهان متبادر می‌کند اما در واقع متولی اصلی صنعت نمایشگاهی کشور سازمان توسعه تجارت است. این موضوع باید حتماً حل شود. در خصوص صدور مجوزها نیز باید گفت که در گذشته مشکلاتی وجود داشت. به‌عنوان‌مثال مجوزهای نمایشگاهی، خریدوفروش می‌شد. این موضوعات حتماً باید موردتوجه قرار بگیرد».

حضور ایران در اولین نمایشگاه تاریخ

محمدرضا مودودی، رئیس وقت سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: «اولین نمایشگاه بین‌المللی دنیا که اولین اکسپوی جهانی نیز به شمار می‌رود سال ۱۸۵۱ در انگلستان برگزار شد. در آن اکسپو ۱۰۰ هزار محصول و اختراع جدید رونمایی شد. از عجایب روزگار آن بود که ایران با تدبیر امیرکبیر در این نمایشگاه شرکت کرد. دومین نمایشگاه جهانی نیز در پاریس برگزار شد و در آنجا نیز تحت‌تاثیر جنگ کریمه محصولات جنگی و جنگ‌افزارهای مدرن رونمایی می‌شود. بنابراین از ابتدا، برگزاری نمایشگاه از این منظر مطرح بوده که چگونه می‌توان نوآوری‌ها، فناوری‌ و دانش فنی را عرضه و در کنار آن بحث تجاری‌سازی آنها را دنبال کرد. نمایشگاه، بزرگ‌ترین مرکز طلاقی اندیشه‌ها، باورها، ایده‌ها و حتی بازارهاست. از زمان اولین حضور ایران در اکسپوهای جهانی تا زمان تاسیس شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران حدود ۱۲۰ سال فاصله وجود دارد. تولید اولین خودروی ایرانی نیز حدود ۱۲۰ سال بعد از ورود اولین خودرو به کشور رخ داد. به عبارتی می‌توان گفت ما همچنان که در تمام موارد دیگر فاصله زیادی با دنیا داریم در صنعت نمایشگاهی نیز با فاصله عمل کرده‌ایم. در اولین نمایشگاه جهانی شرکت کردیم و این نمایشگاه برای بسیاری از کشورها آغازگر یک حرکت جدید در دنیا بود اما کماکان در این مسیر بسیار کند حرکت کرده‌ایم».

در حوزه‌های صادرات، تولید و نمایشگاه؛ هیچ‌گاه از مدیران متخصصان کشورهای مختلف استفاده نکردیم. نمایشگاه‌های ما هیچ‌گاه موفق نشدند جایگاه بین‌المللی که برخی از کشورهای همسایه ما به آن دست پیدا کرده‌اند را به دست آوردند. این در حالی است که سابقه نمایشگاهی ایران از تمام کشورهای منطقه بیشتر است

مودودی گفت: «از زمان اکسپو لندن تاکنون حدود ۷۰ عنوان اکسپوی جهانی برگزار شده ولی کشور ما در بهترین حالت در ۱۲ اکسپو شرکت داشته است. این موضوع نشان می‌دهد که به هیچ عنوان به این مسئله حساس نیستیم و به صورت جدی آن را دنبال نکرده‌ایم. از سال ۱۳۴۸ که شرکت سهامی نمایشگاه‌ها شکل می‌گیرد و برنامه‌های معرفی توانمندی‌های کشور را در دستور کار خود قرار می‌دهد شاهد یک خطای راهبردی هستیم؛ یعنی به نمایشگاه به‌عنوان یک مرکز بین‌المللی معرفی نگاه نکردیم. این خطا بعد از انقلاب عمیق‌تر شد».

وی افزود: «وقتی چند شرکت خارجی در نمایشگاه‌های ما شرکت می‌کنند عنوان بین‌المللی بر آن اطلاق می‌شود؛ اما به عقیده من وقتی صحبت از یک مکان بین‌المللی به میان می‌آوریم نیروهای انسانی شاغل در آن مرکز نیز باید بین‌المللی باشند. ما در ایران همواره استفاده از نیروهای متخصص از سایر کشورها را نقطه‌ضعف دانسته‌ایم. در حوزه‌های صادرات، تولید و نمایشگاه؛ هیچ‌گاه از مدیران متخصصان کشورهای مختلف استفاده نکردیم. نمایشگاه‌های ما هیچ‌گاه موفق نشدند جایگاه بین‌المللی که برخی از کشورهای همسایه ما به آن دست پیدا کرده‌اند را به دست آوردند. این در حالی است که سابقه نمایشگاهی ایران از تمام کشورهای منطقه بیشتر است. بخشی از دلیل این وضعیت، احتمالاً جنگ اقتصادی است که اکنون بر کشور تحمیل شده اما باید اذعان داشت که دلیل مهم‌تر آن است که ما هیچ‌گاه نگاهی راهبردی به نمایشگاه‌ها نداشتیم».

نقش صنعت نمایشگاهی در ناکامی‌ها

وی در ادامه اظهار داشت: «چرا  صنعتی که قرار است توانمندی‌های شرکت‌ها را معرفی کند در معرفی خود این‌قدر ضعیف است و هرکسی که روی کار می‌آید می‌تواند مسیر حرکت این صنعت را تغییر دهد و چالشی جدی برای عرصه نمایشگاهی کشور ایجاد کند؟ اگر از لحاظ ساختاری نتوانیم نقش نمایشگاه در برندسازی تجاری ایران و همچنین اهمیت برگزاری نمایشگاه‌ها در تجارت خارجی را  درک کنیم؛ به احتمال قریب به یقین شاهد شرایط اسفناکی در تجارت خارجی کشور خواهیم بود. متاسفانه در طول ۱۰ سال گذشته آمارهای تجارت ما روی عدد ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار متوقف شده و رشدی که توسعه تجارت ما در دهه ۷۰ و ۸۰ با آن مواجه شد را در دهه ۹۰ ندیدیم. در این ناکامی باید نقش و سهم نمایشگاه‌ها را مدنظر قرار دهیم. به طور قطع این حوزه نیز به اندازه کافی عملکرد خوبی نداشته است. این واقعیتی است که در ساختار نمایشگاهی کشور ما وجود دارد.

وی افزود: «متاسفانه امروزه نمایشگاه‌ها ابزاری برای توسعه تجارت به حساب نمی‌آیند و به یک کسب‌وکار تبدیل شده‌اند. سیاستگذار باید تعیین کند که کشور در ۱۰ سال آینده به کدام سو خواهد رفت و به چه جایگاهی خواهد رسید؟ نمایشگاه نیز باید در خدمت آن هدف‌گذاری؛ برنامه‌های ترویجی خود را ارائه کند. نمایشگاه‌ها نگاه درون‌گرا پیدا کرده‌اند. می‌توان گفت بیشترین عناوین برگزارشده در تهران متمرکز شده است.  این در حالی است که سهم بازارهای بین‌المللی ما به شدت کم است. حضور محدود ما در برخی نمایشگاه‌های بین‌المللی نیز بر اساس سیاست‌های غلط انجام می‌شود. شرکت سهامی، مجریان نمایشگاهی را تحت فشار قرار می‌دهد و در برخی مواقع صدور مجوزهای نمایشگاهی را منوط به حضور چند شرکت در فلان نمایشگاه می‌کند. حضور در نمایشگاه باید جزء مهم‌ترین اولویت‌های سازمان توسعه تجارت باشد و نه به صورت دستوری، بلکه با اشتیاق مسیر حضور شرکت‌های داخلی در نمایشگاه‌های بین‌المللی را هموار کند».

در طول تاریخ فعالیت شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران همواره نقدهایی بر عملکرد این شرکت وارد شده است. به نظر می‌رسد تعدادی از این نقدها، منطقی و بعضی جای بحث داشته باشند. امروزه با ماهیت سایت بین‌المللی نمایشگاهی تهران مخالفت می‌شود. معضل ترافیک منطقه به برگزاری نمایشگاه‌ها نسبت داده می‌شود. شهرداری، شورای شهر، پلیس راهور و ... دلیل ترافیک تهران (و نه فقط شمال تهران) را وجود سایت نمایشگاهی تهران در خیابان سئول می‌دانند. این سازمان‌ها و نهادها بر این باورند که فعالیت سایت نمایشگاهی تهران باید تعطیل شود تا ترافیک تهران حل شود. در ادامه میزگرد از شرکت‌کنندگان سوال کردیم به عقیده شما تعطیلی نمایشگاه بین‌المللی تهران؛ چه به خاطر ترافیک و چه به استناد دلایل و بهانه‌های دیگر، اقدامی عقلانی است؟ آیا تعطیلی این سایت به نفع اقتصاد کشور است یا ضرر آن؟

ترافیک، بهانه‌ای کودکانه است

سیدمصطفی هاشمی‌طبا در این رابطه گفت: «زمان فعالیت من در سایت نمایشگاهی تهران نیز این هجمه‌ها وجود داشت. بعضی از نهادها در آن دوران علاقه داشتند تا محل سایت را به شهربازی و انبوه‌سازی مسکن اختصاص دهند. در آن دوران با این موضوع برخورد جدی کردیم و ریاست‌جمهوری وقت نیز از ما حمایت کرد و موضوع منتفی شد. به عقیده من ترافیک بهانه‌ای بسیار ابتدایی و کودکانه است زیرا تهران دائما درگیر چالش ترافیک است و این موضوع در روزهایی که نمایشگاه‌ها برگزار نمی‌شوند نیز کاملاً مشهود است. مگر مسیرهای منتهی به بهشت‌زهرا با اینکه خارج از شهر تهران هستند در روزهای پنجشنبه و جمعه ترافیک شدید ندارند؟ به عقیده من سایت نمایشگاهی جنوب تهران بسیار مستعد ایجاد ترافیک در آن گلوگاه است.»

نمایشگاه کتاب تهران همه‌ساله در محل مصلی امام خمینی (ره) برگزار می‌شود؛ بااین‌حال و علی‌رغم استقبال بسیار بالایی که از آن به عمل می‌آید شاهد ترافیک سنگین و شدید در محوطه مصلی نیستیم زیرا تمام بازدیدکنندگان برای رسیدن به نمایشگاه از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند

مشکل‌گشایی با احداث ایستگاه مترو

وی افزود: «می‌توانیم وضعیت مهم‌ترین سایت‌های نمایشگاهی در کشورهای مختلف را بررسی کنیم. نمایشگاه فرانکفورت دقیقاً در وسط شهر قرار دارد و در مجاورت ایستگاه راه‌آهن شهر قرار دارد. فاصله نمایشگاه هانوفر با مترو مرکزی این شهر نیز حدوداً ۱۰ دقیقه است. می‌توان گفت نمایشگاه جزئی از شهرهاست. با احداث ایستگاه مترو در سایت نمایشگاهی تهران و وضع قانون می‌توان بسیاری از مشکلات و چالش‌های موجود در این سایت را حل کرد. بعد از احداث مترو می‌توان با اعمال قانون، ورود هرگونه خودرو به نمایشگاه را محدود کرد. اگر این ایستگاه ایجاد شود مردم خود را تطبیق خواهند داد.  اوایل دوره فعالیت من در مرکز توسعه صادرات تعداد ماشین‌های موجود در محوطه نمایشگاه بسیار زیاد بود؛ به‌طوری‌که مردم با مشکلاتی مواجه می‌شدند. ما ورود خودرو به محوطه نمایشگاهی را ممنوع و ماشین‌های برقی را جایگزین آنها کردیم».

وی گفت: «اینکه ترافیک تهران را به برگزاری نمایشگاه‌ها مرتبط کنیم موضوع کاملاً بی‌ربط و عجیب است. اگر تمهیدات عبور و مرور در روز جمعه برای نمازگزاران دیده نشود در آنجا نیز شاهد ترافیک خواهیم بود. نمایشگاه کتاب تهران همه‌ساله در محل مصلی امام خمینی (ره) برگزار می‌شود؛ بااین‌حال و علی‌رغم استقبال بسیار بالایی که از آن به عمل می‌آید شاهد ترافیک سنگین و شدید در محوطه مصلی نیستیم زیرا تمام بازدیدکنندگان برای رسیدن به نمایشگاه از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند».

هاشمی‌طبا خاطرنشان کرد: «گفتنی است در روزهایی که نمایشگاه‌های پرمخاطب برگزار می‌شود مقداری بر بار ترافیکی اطراف نمایشگاه اضافه می‌شود. این موضوع نیز با در نظر گرفتن تمهیدات خاص برطرف می‌شود؛ مگر اینکه در پشت پرده نقشه‌ای برای سایت بین‌المللی تهران کشیده شده باشد. باید در نظر داشت که در صورت تغییر ماهیت نمایشگاه تهران دوباره شاهد ترافیک خواهیم بود. به‌عنوان‌مثال اگر نمایشگاه به شهربازی تبدیل شود دوباره شاهد ترافیک خواهیم بود اما نکته اینجاست که در این صورت ما همه‌روزه شاهد ترافیک شدید خواهیم بود. اگر در این سایت انبوه‌سازی مسکن انجام شود نیز درگیر بار ترافیکی خواهیم شد. چاره‌ای جز قرار گرفتن در زنجیره تجارت جهانی نداریم. از این رو وجود نمایشگاه‌ها جزء الزامات است. نمایشگاه تهران، سایتی بسیار پویاست و نقش بسیار پررنگی در برگزاری موفق رویدادهای تخصصی دارد».

تابلویی که برداشته شد!

مجتبی خسروتاج، رئیس وقت مرکز توسعه صادرات ایران هم تصریح کرد: «تهران با حجم خودرویی که خودروسازان وارد بازار می‌کنند درگیر چالش‌های ترافیکی متعددی شده است. نمایشگاه بین‌المللی تهران اثر مبالغه‌آمیزی را که بعضی از افراد در رابطه با ترافیک به آن نسبت می‌دهند ندارد. ۳۰  سال قبل نمایشگاه بازرگانی بین‌المللی در این سایت برگزار می‌شد اما امروزه بیش از ۲۰ سال است که ما نمایشگاهی تحت این عنوان که همه نوع کالا و خدمات در آن ارائه شود برگزار نمی‌کنیم و تنها رویدادهای تخصصی برگزار می‌شود. اگر به اهمیت نمایشگاه‌ها در تجارت، صادرات، انتقال دانش فنی و ... واقف باشیم به راحتی از کنار آن عبور نخواهیم کرد. اگر امروزه با پرسشنامه‌ای از مشارکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان سوال کنیم ویژگی‌های یک نمایشگاه خوب چیست حتماً سهولت دسترسی به نمایشگاه در نظرات هر دو گروه به صورت مشترک وجود خواهد داشت. در زمان‌های گذشته شرکت‌های خارجی که در نمایشگاه تهران شرکت می‌کردند اذعان می‌کردند که سایت تهران یکی از زیباترین و بهترین سایت‌های نمایشگاهی دنیا ست».

وی افزود: «سوالی که پیش می‌آید این است که چرا در برنامه طرح ترافیک تهران، مترو سئول حذف شد؟ به خاطرم دارم که حدود ۱۵ سال قبل تابلوی مترو سئول در این خیابان قرار داشت. اما چه موضوعی پیش آمد که این تابلو برداشته شد و مترو هیچ‌گاه به نمایشگاه نرسید؟

سایت نمایشگاهی تهران تاثیر بسیار پررنگی بر تجارت و برگزاری رویدادهای تخصصی دارد؛ بنابراین حتماً باید این سایت را حفظ کرد. به عقیده من تعطیلی این سایت نمایشگاهی و برگزاری رویدادها در سایت جنوب شهر تهران اقدامی ضروری نیست و می‌توان با تکیه بر مصوبات دولتی خودروهای فرسوده را از سطح شهر خارج و با تقویت فرآیندهای حمل‌ونقل عمومی به نمایشگاه از حجم خودروهای اطراف نمایشگاه کم کنیم».

سایت تهران یک برند جهانی است

سیدحمید قوام شهیدی، مدیرعامل پیشین شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران گفت: «امیدوارم منافع ملی کشور تحت‌تاثیر منافع جناحی قرار نگیرد. از کسانی که امروزه زمام امور را به دست گرفته‌اند و موضوع جابجایی سایت نمایشگاهی تهران را مطرح کرده‌اند انتظار می‌رود حداقل، مطالعه کوتاهی پیرامون مفهوم جابجایی داشته باشند. واقعیت این است که سایت نمایشگاهی تهران امروزه دارای رنک و جایگاه جهانی است و یکی از برندهای نمایشگاهی دنیا به حساب می‌آید. شرکت‌های نمایشگاهی دنیا به خوبی این سایت را می‌شناسند. باید بررسی کنیم و ببینیم شاخص‌های یک نمایشگاه بین‌المللی چیست؟ سالن‌های نمایشگاهی سایت تهران حدود ۱۰۰ هزار مترمربع مساحت دارد که از این میزان حدود ۳۰ هزار مترمربع آن غیرقابل استفاده است و باید موردبازنگری و توسعه قرار بگیرد. ما در برخی رویدادهای بزرگ که برند جهانی نیز به حساب می‌آیند کمبود جا داریم. چگونه می‌توان سایتی را که دارای ۵۰ هزار مترمربع فضای مفید است با سایتی جایگزین کرد که در بهترین حالت ۱۲ هزار مترمربع فضای مفید نمایشگاهی دارد؟ اگر برخی افراد به دنبال بهانه‌ای برای تعطیل کردن نمایشگاه تهران هستند این کار را با استفاده از قدرتی که دارند انجام دهند؛ چرا ترافیک را بهانه می‌کنند؟ قبل از آغاز دوره مسئولیت من در شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران در یک اقدام علمی اثر نمایشگاه بر ترافیک سنجیده شده بود. بر اساس نتایج آن مطالعات برگزاری رویدادهای نمایشگاهی تاثیر بسیار اندکی بر ترافیک منطقه دارد و این اثر به‌هیچ‌عنوان محسوس نیست».

اگر قصد داریم نمایشگاه تهران را با شعارهایی مربوط به رونق تولید و پشتیبانی از تولید همسو کنیم چاره‌ای جز توسعه این صنعت به‌عنوان ویترین اقتصاد کشور نداریم. نه‌تنها نباید از جابجایی این سایت بین‌المللی‌ حرف بزنیم بلکه باید با صرف هزینه، تمام سالن‌های از رده خارج این سایت را بازسازی کنیم

قیمت ورودی را افزایش دهیم

وی در ادامه گفت: «ما هیچ طرح تخصصی‌ای درحوزه توسعه شهری نداریم. هرگاه منابع شهرداری با کاهش روبرو می‌شود مجوز برج‌سازی صادر می‌کند. برج‌ها بدون ایجاد زیرساخت‌های دسترسی به صورت قارچ‌گونه در شمال و شمال غربی تهران رویده‌اند و تاثیر آن بر منطقه چمران نمایان شده است. این موضوع چه ارتباطی به سایت نمایشگاهی تهران دارد؟ تجربه نشان داده روزهایی که هیچ نمایشگاهی برگزار نمی‌شود شاهد ترافیک در خیابان‌های اطراف نمایشگاه هستیم. باید رویکرد نمایشگاه تهران را به سمت برگزاری رویدادهای صرفاً تخصصی سوق دهیم؛ کمااینکه امروزه به این مهم دست پیدا کرده‌ایم.  در دوران مسئولیت خود بنا به دلایل مختلف مبلغ ورودی نمایشگاه را از ۵۰۰ به ۱۰۰۰ تومان افزایش دادم. ده‌ها دستگاه و سازمان مرا بابت این اقدام موردپرس و جو قرار دادند. این در حالی است که در تمام دنیا، ورودی نمایشگاه‌ها رقم بسیار بالایی است. نمایشگاه‌ها محل تفریح نیستند. نمایشگاه‌ها محل حضور حرفه‌ای افراد مرتبط با موضوع رویداد مانند تجار، صنعتگران، اساتید دانشگاه، سرمایه گذاران و ... به شمار می‌روند. در همین راستا می‌توان با افزایش قیمت ورودی نمایشگاه‌ها از ورود افراد غیرمتخصص به رویدادها ممانعت کرد و از تعداد خودروهای اطراف سایت بین‌المللی تهران کم کرد».

قوام‌شهیدی گفت: «همزمان با دوره مسئولیت من در شرکت سهامی نمایشگاه‌ها آقای محسن هاشمی رفسنجانی نیز مدیرعامل متروی تهران بود. بنده جلسات متعددی با ایشان درباره احداث متروی نمایشگاه یا سئول در محوطه نمایشگاه تهران برگزار کردم. ایشان ضمن استقبال از این موضوع هزینه احداث هر کیلومتر تونل را ۵۰ میلیون یورو اعلام کرد. قرار بر این شد که خط هفت مترو تهران از نمایشگاه گذر کند و در داخل محوطه نمایشگاه تهران ایستگاهی به نام نمایشگاه وجود داشته باشد. اما بنا به گفته آقای هاشمی، طرح باید به شورای عالی ترافیک برده می‌شد تا در صورت تائید منابع مالی آن تامین شود. اینکه در این شورا چه فعل‌وانفعالاتی رخ داد و چرا طرح هیچ‌گاه عملیاتی نشد هرگز روشن نشد».

شهر آفتاب به آشیانه هواپیما شباهت دارد

وی گفت: «متاسفانه ما به صورت سیستمی کار نمی‌کنیم و تمام اجزاء به دنبال حل مشکل نیستند. در این میان منافع ملی قربانی می‌شود.  چندی پیش دوباره صحبت‌هایی با مترو انجام شد و قرار شد پروژه‌ای که در زمان مسئولیت من و آقای هاشمی رفسنجانی موردبررسی قرار گرفته بود عملیاتی شود. البته مشخص نیست که این پروژه چه زمانی آغاز به فعالیت کند.  اگر قصد داریم نمایشگاه تهران را با شعارهایی مربوط به رونق تولید و پشتیبانی از تولید همسو کنیم چاره‌ای جز توسعه این صنعت به‌عنوان ویترین اقتصاد کشور نداریم. نه‌تنها نباید از جابجایی این سایت بین‌المللی‌ حرف بزنیم بلکه باید با صرف هزینه، تمام سالن‌های از رده خارج این سایت را بازسازی کنیم. تعطیلی نمایشگاه تهران به معنای واقعی به مفهوم خودتحریمی است».

وی افزود: «یکی از شاخص‌های مهم سایت نمایشگاهی این است که حتماً باید دسترسی راحت و روان داشته باشد. دسترسی سایت نمایشگاهی تهران تقریبا روان است و دسترسی به آن از خیابان‌های ولیعصر، سئول و بزرگراه چمران ممکن می‌شود. در کنار این باید هتل محل سکونت به سایت نمایشگاهی نزدیک باشد. هتل‌های آزادی، اوین و استقلال در نزدیکی سایت تهران نیز این ضرورت را برطرف کرده است. بسیاری از شرکت‌های بزرگ دنیا برای حضور در نمایشگاه‌های مختلف به مسائل جانبی مانند تعداد ستاره‌های هتل و ... اهمیت می‌‌دهند. حضور این شرکت‌ها در هر نمایشگاهی بسیار موثر است. در همین رابطه به دنبال آن بودیم که در محوطه سایت نمایشگاهی تهران یک هتل ۵ ستاره تاسیس کنیم که متاسفانه مجوز این کار هیچ‌گاه صادر نشد».

وی گفت: «شهر آفتاب هیچ‌کدام از این شاخص‌ها را ندارد. سایت نمایشگاهی آفتاب بیشتر به آشیانه هواپیما شباهت دارد تا سایت نمایشگاهی. ارتفاع بسیار بلند تاج این سالن به‌هیچ‌عنوان با استانداردهای نمایشگاهی هماهنگ نیست و علاوه بر آن موجب تحمیل هزینه‌های متعددی ازجمله هزینه برق، سرمایش و گرمایش می‌شود. روزهای مفید برگزاری یک رویداد پنجشنبه و جمعه است تا افراد با توجه به اوقات آزاد خود بتوانند از رویدادها بازدید کنند. این در حالی است که در این دو روز، بدون برگزاری نمایشگاه‌های پرمخاطب در سایت نمایشگاهی شهر آفتاب، مسیر منتهی به بهشت‌زهرا (س) با ترافیک شدیدی روبرو است. آیا برگزاری نمایشگاه‌های پرمخاطب در شهر آفتاب برشدت این ترافیک اضافه نمی‌کند؟ رویدادهای نمایشگاه تهران را می‌توان با برنامه‌ریزی، بلیت‌فروشی درست، دعوت از افراد ذی‌ربط و مدیریت زمان به خوبی برگزار کرد. به‌عنوان‌مثال می‌توان در ساعات پیک ترافیک زمان برگزاری رویدادها را به گونه‌ای دیگر تنظیم کرد».

مجتبی خسروتاج اظهار داشت: «موضوع بلیت که آقای قوام شهیدی مطرح کردند موضوع بسیار مهمی است. به عقیده من با بلیت‌فروشی صحیح می‌توان به خوبی نمایشگاه‌ها و حواشی آنها را مدیریت کرد. نمایشگاه‌ها محل خاص متخصصان آن حوزه‌ها هستند. بنابراین با افزایش قیمت بلیت صرفاً متخصصان علاقه‌مند از رویدادها بازدید خواهند کرد».

شهرداری بر این باور است که توسعه درآمدهای شهرداری از محل نمایشگاه‌های شهر آفتاب منوط به لغو فعالیت و تعطیلی سایت تهران است. درد بزرگی که در این میان وجود دارد این است که ما هنوز هم نمی‌دانیم برندی که طی سال‌های متمادی خلق کرده‌ایم چقدر ارزش دارد

سرپوشی بر عملکرد ضعیف شهرداری

در ادامه میزگرد محمدرضا مودودی گفت: «شهرداری با مطرح کردن تاثیر برگزاری نمایشگاه بر ترافیک تهران سعی دارد به نوعی روی ضعف‌های خود سرپوش بگذارد. به خاطر دارم که در دهه ۸۰ صنعت خودروسازی درگیر چنین چالشی شده بود. در آن دوران شهرداری بر این باور بود که تولید خودروسازان رقم بالایی است پس در تهران ترافیک ایجاد می‌شود. همان دوران خودروسازان تحقیقاتی انجام داده بودند. بر اساس آن تحقیقات دلیل اینکه ما با حجم بالای خودرو در خیابان‌های تهران مواجه هستیم این است که در طول سال‌های دهه ۸۰ روند نرخ رشد تولید خودرو سالانه با رشد ۱۰ درصدی مواجه شده اما روند ساخت بزرگراه و حتی خیابان در این شهر ۲ درصد بوده است. به عبارتی بعد از ۱۰ سال تعداد خودروها ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرد اما خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران تنها ۲۰ درصد افزایش یافته بود. شهرداری زمانی وارد موضوع ترافیک شد و این موضوع را برجسته کرد که سایت نمایشگاهی شهر آفتاب زیرمجموعه این سازمان شد و از آنجا که خودش در این سایت نمایشگاهی ذی‌نفع است تلاش می‌کند موجب رشد این سایت شود و از آنجا که نمی‌تواند با استفاده از ابزارهای حرفه‌ای در سایت شهر آفتاب جذابیت ایجاد کند درصدد است که نمایشگاه بین‌المللی تهران را حذف کند».

پیشنهادی برای شهرداری

وی در تشریح بیشتر موضوع گفت: «شهرداری بر این باور است که توسعه درآمدهای شهرداری از محل نمایشگاه‌های شهر آفتاب منوط به لغو فعالیت و تعطیلی سایت تهران است. درد بزرگی که در این میان وجود دارد این است که ما هنوز هم نمی‌دانیم برندی که طی سال‌های متمادی خلق کرده‌ایم چقدر ارزش دارد؟ شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران علی‌رغم همه فرازوفرودهایی که داشته یک برند ۵۳ ساله است. حال شهرداری می‌خواهد این برند را که بیش از نیم‌قرن سابقه دارد و تمام دنیا با آن آشنا است حذف کند و مکان دیگری را که هیچ‌کس شناخت صحیحی از آن ندارد روی کار بیاورد. این موضوع نشان می‌دهد که شهرداری هنوز ارزش برندها را نمی‌فهمد.  مهم‌ترین مشکل اینجاست که شهرداری احساس کرد رویدادهایی که در سایت نمایشگاهی تهران برگزار می‌شوند بسیار سودآور هستند. همین موضوع موجب شد تا شهرداری تهران وسوسه شود تا بخشی از این درآمد را به دست بیاورد».

وی در ادامه افزود: «در زمان تصدی مسئولت در سازمان توسعه تجارت مذاکراتی را با شهرداری تهران انجام دادم. در این مذاکرات به شهرداری پیشنهاد شد که این سازمان بخشی از سهام شرکت سهامی نمایشگاه‌ها را بخرد و سهام‌دار این شرکت شود و در ازای آن، شرکت سهامی نمایشگاه‌ها را در سایت آفتاب سهام‌دار کند. در این صورت بخشی از درآمد نمایشگاه تهران به شهرداری اختصاص پیدا می‌کرد. از طرفی توان و ظرفیت شرکت سهامی نمایشگاه تهران به سایت نمایشگاه آفتاب سرریز کرد و موجب توسعه آن شد. متاسفانه در آن مقطع نمایشگاه بر عملی کردن این پیشنهاد پافشاری نکرد. اگر شهرداری از نظر درآمدی تامین شود به راحتی و در اسرع وقت می‌تواند متروی نمایشگاه را احداث کند. بنابراین شهرداری نه به خاطر ترافیک و نه به علت ترافیک بلکه برای بزرگ کردن شهر آفتاب درصدد است تا یک برند بزرگ را حذف کند. معلوم نیست این اقدام چه تبعات بزرگی برای تجارت خارجی کشور خواهد داشت».

وی افزود: «لازم به ذکر است که تجارت خارجی کشور به هیچ عنوان برای شهرداری اهمیت ندارد. اگر واقعاً نمایشگاه‌ها را ابزار مهم توسعه تجارت کشور می‌دانیم باید نهادهایی که تجارت خارجی کشور را رهبری می‌کنند درباره مکان آن تصمیم‌گیری کنند. اگر افراد غیرمتخصص در مورد ابزارهای تجاری صحبت می‌کنند باید تبعات از بین رفتن فرصت‌های تجاری را نیز بپذیرند. آنها باید پاسخگوی افت حجم تجارت کشور، رکود صادرات و ... باشند. اگر وزارت صمت بنا به ملاحظات جناحی و حزبی بپذیرد که جایگاه سایت بین‌المللی تهران را از بین ببرد یکی از برندهای خوب توسعه تجارت خارجی کشور را با دستان خود نابود کرده است».

در ادامه سید مصطفی هاشمی‌طبا اظهار داشت: «هر سازه صنعتی ابعاد مشخص و استانداردی دارد. مشاوران و پیمانکاران سایت نمایشگاهی آفتاب ابعادی را برای سالن‌های این سایت در نظر گرفته‌اند که به هیچ عنوان ضروری نیست. ۱۰ متر ارتفاع برای سالن‌های نمایشگاهی ارتفاع مناسبی است. این در صورتی است که ارتفاع تاج سالن‌های نمایشگاهی شهر آفتاب ۲۲ متر است. من بالای ۱۰ سایت بزرگ و معروف نمایشگاهی در دنیا را از نزدیک دیده‌ام. هیچ‌کدام از آنها از این ارتفاع برخوردار نیستند. امروزه در سطح دنیا کمتر سایت نمایشگاهی ساخته می‌شود که زیر ۱۰۰ هزار مترمربع باشد. این در حالی است که سایت نمایشگاهی شهر آفتاب ۱۲هزار مترمربع فضای مفید نمایشگاهی دارد. به عقیده من هرگونه تغییر در روند سایت نمایشگاه تهران موجب ایجاد هزینه‌های بسیار سنگین خواهد شد. تصمیم‌گیری‌ها باید حتماً تغییر کند».

محمدرضا مودودی گفت: «اگر منطق شهرداری در تاثیر برگزاری نمایشگاه‌ها درست باشد باید استان البرز را نیز حذف کند، زیرا هرروز شاهد پیک ترافیکی بسیار سنگینی در مسیر تهران به کرج هستیم.

هاشمی‌طبا گفت: دقیقاً همین‌طور است. از ساعت پنج و نیم صبح ترافیک کرج به سمت تهران شروع می‌شود و حدود دو ساعت زمان می‌برد تا شخصی از کرج به تهران برسد. آیا دلیل این موضوع هم وجود نمایشگاه بین‌المللی تهران است؟

پیامدهای تعطیلی احتمالی نمایشگاه

در ادامه از شرکت‌کنندگان میزگرد خواسته شد نگاهی به دوران بعد از تعطیلی احتمالی نمایشگاه تهران داشته باشند. از آنها سوال کردیم به عقیده شما پیشکسوتان که این فضا را به خوبی می‌شناسید بعد از تعطیلی فعالیت سایت تهران چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

سیدحمید قوام شهیدی، در پاسخ این سوال گفت: «به عقیده من هر چیزی به جای نمایشگاه بین‌المللی تهران در آن مکان ساخته شود ترافیک منطقه را بیشتر خواهد کرد. اگر این مکان به شهربازی تبدیل شود هر ساعت از شبانه‌روز شاهد ترافیک ورودی شهربازی خواهیم بود. اگر هم در این مکان انبوه‌سازی مسکن انجام شود با فاجعه‌ای بزرگ روبرو خواهیم بود. اگر هم ادارات دولتی به این مکان منتقل شوند باز هم شاهد حجم ترافیک خواهیم بود چراکه تمام این سازمان‌ها کارمندان و مراجعان زیادی دارند. به عبارتی می‌توان گفت نمایشگاه،کمترین سهم را در ترافیک‌آفرینی این منطقه دارد.

سیدمصطفی هاشمی‌طبا اظهار داشت: «اوایل شروع فعالیت من در مرکز توسعه صادرات ایران یکی از موضوعات مطرح‌شده این بود که فعالیت نمایشگاه تهران در محل فعلی را تعطیل و برای یکی از نهادهای کشور شهرک‌سازی انجام دهند. این موضوع با مخالفت جدی مرحوم هاشمی رفسنجانی مواجه شد. به عقیده من در پشت پرده این موضوع نگاه‌های دیگری وجود دارد».

مجتبی خسروتاج گفت: «به عقیده من سرمایه‌گذاران می‌توانند با قبول هزینه احداث مترو در نمایشگاه به مدت زمان مشخصی از ظرفیت‌های نمایشگاه به نفع خود بهره‌برداری کند. حتی از این طریق می‌توان در سایر کمبودها مانند هتل نیز استفاده کرد».

در ادامه سوال کردیم که به نظر شما دولت و مجلس در این زمینه چه وظیفه‌ای دارند؟ مجتبی خسروتاج اظهار داشت: «شهرداری یا شورای شهر تهران نمی‌توانند برای سازمان‌هایی که نقش ملی دارند تعیین تکلیف کنند. آیا شورای شهر یا شهرداری تهران می‌تواند درباره تصمیمات وزارت کشور اظهارنظر کند؟ اختیارات شهرداری درباره مسائل تهران تا حدودی در اختیار خود و مابقی آن مربوط به قانون و جایگاه نقش تهران به‌عنوان پایتخت است. امروزه سایت نمایشگاهی تهران یک مکان ملی و بین‌المللی است. بنابراین شهرداری تهران در جایگاهی نیست درباره سایتی که چنین نقشی در توسعه تجارت کشور دارد تصمیم‌گیری کند. حمایت از نمایشگاه‌ها جزء برنامه‌های دولت است و قطعاً دولت باید این حمایت را به منصه ظهور برساند».

تعطیلی نمایشگاه یعنی بستن دست دولت

قوام شهیدی تصریح کرد: «هر دولتی با هر تفکری بعد از مدتی به این نتیجه می‌رسد که بدون نمایشگاه‌ها نمی‌توان به توسعه تجارت دست پیدا کرد. وزنی که نمایشگاه در توسعه تجارت کشور دارد بسیار سنگین است. بنابراین تعطیلی نمایشگاه تهران بستن دست دولت از پشت است. یکی از اهداف مهم نمایشگاه آشنایی با دستاوردهای روز و انتقال تکنولوژی‌های دنیاست. جذب تکنولوژی کشورهای خارجی، روزآمد شدن فناوری کشور، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، مشارکت با خارجی‌ها و ... نیز از دیگر امتیازات صنعت نمایشگاهی کشور است. به عقیده من اگر دولت فعلی قصد دارد توجه ویژه‌ای به صنعت نمایشگاهی داشته باشد باید توجه کند که برگزاری رویدادهای هدفمند می‌تواند زمینه‌های لازم برای تحقق رقابت‌پذیری کالاها و خدمات کشور را در سطح بازارهای داخلی و خارجی فراهم آورد».

وی افزود: «تشکیل اتاق فکر و کمیته راهبردی با حضور افرادی که سال‌ها در این صنعت تلاش و فعالیت داشته‌اند و صاحب‌نظر هستند، هدفمند کردن یارانه‌های نمایشگاهی، تغییر در نحوه اعطای جوایز مالی صادرکنندگان، شفاف‌سازی، روان‌سازی و استانداردسازی امور، ارتقای آموزش، استفاده از سیستم‌های فراگیر آی‌تی، رسیدگی به مشکلات پیش‌رو، توجه به وضعیت معیشتی کارکنان نمایشگاه، الزام مجریان به دعوت از هیئت‌های تجاری در نمایشگاه بین‌المللی، توجه خاص به موضوع تحقیقات به منظور ارتقای بهره‌وری، رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های UFI، ترغیب مجریان به برگزاری همایش‌های تخصصی در کنار رویدادها، تهیه استانداردهای ملی مراکز برگزاری نمایشگاه‌ها، رتبه‌بندی مجریان و مراکز نمایشگاهی، تشکیل شرکت‌های بازرسی و ارزیاب معتبر نمایشگاهی، تدوین آیین‌نامه‌های لازم جهت تشکیل شرکت‌های واسطه نمایشگاهی، ممیزی نمایشگاه‌ها و ارزیابی عملکرد آنها، برگزاری سالانه همایش صنعت نمایشگاهی کشور به منظور تقویت این صنعت و بررسی نقاط ضعف و قوت،  نگاه به آینده و تجلیل از بهترین‌های سال، حضور پررنگ در رویدادهای بین‌المللی و بازارهای هدف صادراتی، نهایی کردن و پیاده‌سازی طرح جامع نمایشگاهی و ارتقای سطح خدمات و توسعه کاربردی نمایشگاه تهران، تعریف و بازتعریف عناوین نمایشگاهی متناسب با توانمندی‌ها، طرح آمایش سرزمین و مزیت‌های نسبی و نیاز کشور؛ ازجمله برنامه‌هایی است که پیشنهاد می‌کنم دولت در راستای ارتقای وضعیت و جایگاه کنونی صنعت نمایشگاهی در دستور کار قرار دهد».

مجتبی خسروتاج گفت: «مجریان نمایشگاهی ما در مدت دو سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا و تحریم‌ها با مشکلات فراوان و جدی‌ای مانند از دست دادن نیروهای انسانی و تغییر بانک اطلاعاتی مخاطبان رویدادهای خود روبرو بوده‌اند. حال تصور کنید که در این شرایط مجبور به تغییر مکان نمایشگاه نیز باشند. این موضوع با نابودی آنها برابری می‌کند».

محمدرضا مودودی گفت: «اگر تجارت خارجی کشور را یک اکوسیستم در نظر بگیریم باید نمایشگاه‌ها را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های این اکوسیستم قبول داشته باشیم. به‌جای اینکه ویترین توانمندی‌های تولیدی و صادراتی کشور را زیباتر کنیم و آن را گسترش دهیم در حال حذف این ویترین هستیم. به عقیده من دغدغه اصلی  کسانی که امروز برای صادرات کشور تصمیم می‌گیرند تجارت خارجی نیست و در این زمینه تخصصی نیز ندارند. این موضوع یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های تجارت کشور به حساب می‌آید».

وی افزود: «دنیا با برندسازی برای خود درآمد ایجاد می‌کند اما ما دقیقاً برعکس این موضوع عمل می‌کنیم. همین امر باعث می‌شود که نه‌تنها شرکت‌های خارجی در نمایشگاه‌های ما شرکت نکنند بلکه مجموعه‌های داخلی نیز برای حضور در رویدادها اشتیاق و رغبتی نداشته باشند. به عقیده من اگر فعالیت سایت نمایشگاهی تهران دچار تغییر شود ما شاهد فصل آخر کتاب صنعت نمایشگاهی این مرزوبوم خواهیم بود».

• دبیر میزگرد: میلاد محمدی
• گزارشگر: سهیل فرزین
• ویرایش: شاپور پشابادی
• عکاس: آیدا فریدی