ایران کشوری سرشار از عناصر کمیاب

امروزه فناوری‌های پیشرفته به‌شدت نیازمند ذخایر استراتژیک، مانند عناصر نادر خاکی هستند. درحال‌حاضر یک گروه ۱۵ عنصری از عناصر جدول مندلیف به نام لانتانیدها که از عدد اتمی ۵۷ تا ۷۱ را شامل می‌شود، به خاطر شرایط ساختاری خود عناصر و مسائل خاص زمین‌شناسی‌شان، در طبیعت به میزان کمی‌ یافت می‌شوند و به همین دلیل، این عناصر را کمیاب یا نادر می‌نامند. کشور ما هم سرزمینی سرشار از معادن مختلف است. حال خبرنگار گسترش نیوز در گفت‌وگویی با یک استاد دانشگاه نگاهی انداخته است به این عناصر کمیاب که در ادامه می‌توانید بخوانید:

 این عناصر به دو گروه سبک یا گروه سریم (شامل ۷ عنصر از عدد اتمی ۵۷ تا ۶۳) و سنگین یا گروه ایتریم (شامل ۸ عنصر از عدد اتمی ۶۴ تا ۷۱ به اضافه ایتریم) تقسیم می‌شوند. به طور معمول، دو عضو ایتریم با عدد اتمی ۳۹ و اسکاندیم با عدد اتمی ۲۱ نیز، به دلیل هم‌سانی شیمیایی، در این گروه‌ها جای دارند. ایتریم با این‌که سبک‌ترین عنصر خاکی است، از نظر خواص شیمیایی و فیزیکی در گروه سنگین جای می‌گیرد.

پیمان افضل استاد معدن در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز در مورد عناصر نادر خاکی اینچنین گفت: در اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم برای نخستین بار عناصر خاکی مورد شناسایی قرار گرفت، از جمله نخستین مکتشفین این عناصر، یک ژئوشیمیست سوئدی بود به اسم اقای گادولین که عنصر گادولینیم بنام ایشان نامگذاری شده است.

عناصری دارای خواص فیزیک و شیمیایی

و بعد به مرور زمان عناصر دیگر پیدا شده‌اند، عناصر نادر خاکی بطور معمول کانی ساز نیستند ودر کانی‌های دیگر پراکنده هستند.

وی ادامه داد: مشکلی که عناصر نادر خاکی دارند این است که فرآوری شان هم سخت می‌باشد، اما نکته این است که چرا این عناصر اهمیت پیدا کردند؟ این عناصر دارای خواص فیزیک و شیمیایی هستند که در صنایع‌های مختلف قابل استفاده هستند، در موبایلی که ما الان داریم استفاده میکنیم، آیفون‌ها، آیپدها و دستگاه‌های رایانه‌ای، انواع خودروهای جدید به‌خصوص خودروهای هیبریدی و خودروهای با انرژی پاک، صنایع فضائی صنایع هسته ای، صنایع نظامی، یعنی کلاً فناوری هایی که ما با آنها سروکار داریم و سروکار خواهیم داشت یکی از پایه‌های مهم این موارد بالا همین عناصر نادر خاکی است.

افضل در ادامه در مورد نحوه فروش این عناصر افزود: عناصر نادر خاکی در بازار جهانی کیلویی فروخته می‌شوند یعنی به‌صورت تن خرید و فروش نمی‌شوند، عناصر نادر خاکی سبک، یک هزارم عناصر نادر خاکی سنگین ارزش دارند مثلاً عنصری مثل سریم می‌تواند چهار دلار در هر کیلو ارزش داشته باشد اما یک عنصر دیگر همانند لوتیتم می‌تواند پنجاه و هفت هزار دلار تا شصت هزار دلار در هر کیلو ارزش داشته باشد، ولی خوب می‌بینید همان سریم در ساخت کاتالیزهایی که روی اگزوزها می‌گذارند یا در دودکش‌های کارخانه‌ها کار می‌گذارند بسیار ارزش بالایی دارند و کاربردهای اقتصادی زیادی دارند.

ایران نباید محتاج کشورهای دیگر باشد

این استاد معدن در ادامه درباره عناصر نادر خاکی در ایران اظهار کرد: کشوری که می‌خواهد جز کشورهای بزرگ دنیا بشود نمیتواند خود را محتاج کشورهای دیگر بداند، ایران همواره یک قدرت منطقه‌ای و حتی در زمانی از تاریخ به‌خصوص پیش از اسلام ما یک قدرت جهانی بوده‌ایم و در دوران هخامنشی قدرت اول جهانی بوده‌ایم در دوران اشکانی و ساسانی جز دو قدرت اول دنیا بوده‌ایم، ما نمی‌توانیم این عناصر مثل لوتیتم یا عناصر کمیاب دیگر مثل ژرمانیم را صرفاً به خارج محتاج باشیم، ما منابع معدنی این عناصر را داریم پس باید به فکر استحصال عناصر و پیداکردن منابع آنها باشیم.

افضل در ادامه در مورد راه‌اندازی طرح شناسایی عناصر نادر خاکی اظهار کرد: سازمان ایمیدرو در سال ٩٢ این طرح را راه انداخت و در چندین جا ظرفیت‌های خوبی را پیدا و روش حد فراوری را به ایران وارد کردند و در مقیاس آزمایشگاهی به این نتیجه رسیدند که در مقیاس پایلوت کار می‌کنند و آنجا هم دارند به نتایج خوبی می‌رسند.

وی افزود: سازمان زمین شناسی نیز یک سری اکتشافات سراسری انجام داده‌اند، اما ما هنوز نسبت به کشورهایی که سردم داران این موارد هستند از جمله چین و امریکا که اصلی‌ترین سردمداران این عناصر هستند فوق العاده عقب هستیم، چین این عناصر را بسیار تولید می‌کند و خودش بزرگترین معادن جهان از جمله «بایان ابو» را دارد که هفتاد در صد تولید جهان را شامل می‌شود ولی مسئله‌ای که وجود دارد بدین صورت است که حتی کشورهایی مثل مالزی و سنگاپور و ویتنام نیز وارد این عرصه شده‌اند، اتحادیه اروپا پروژه‌ای را برای این کار راه انداخته است که حتی در گرینلند یک سری معادن را برای عناصر نادر خاکی فعال می‌کنند، خب برای چه؟ برای اینکه، محتاج کشور دیگری در عرصه رقابت‌های جهانی نباشند.

پیمان افضل در پایان اظهار کرد: امروزه معدن در دنیا و همچنان فلزات معدنی پایه ارزش خودشان رادارند اما ما نمی‌توانیم صرفاً به این معادن بسنده کنیم ما در کنار این منابع عناصر کمیاب و عناصر نادر خاکی را داریم و باید برای استحصال آنها برنامه‌ریزی کنیم.