مقابله ۱۰۰ درصدی با سوداگران مرگ ممکن است؟

امروزه مصرف مواد مخدر به یک معضل جدی جهانی بدل شده که جوامع مختلف از تبعات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی آن مصون نیستند. کشور ایران نیز به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیت جهانی مواد مخدر سال‌هاست درگیر مبارزه با مواد مخدر است و بیشترین شهید را در این عرصه تقدیم کرده است. بااین‌حال، اقتصاد عظیم در این حوزه باعث می‌شود مقابله ۱۰۰ درصدی با سوداگران مرگ دشوار باشد و به این دلیل ایران‌ نیز درگیر این پدیده شوم است.

در جبهه دیگر، مقابله با تقاضای مواد مخدر از جمله راهبردهای مهم در این حوزه است؛ پیشگیری همگانی از مصرف مواد در نوجوانان و جوانان، انواع روش‌های قطع مصرف مواد از جمله روش‌های درمان سرپایی، نمایش پرهیزمدار، نمایش تدریجی و... بخشی از این راهبردهاست. اما اعتیاد چهره‌های دیگری هم دارد و گاه دامنه‌ آسیب آن از اختلالات رفتاری و اخلاقی فراتر می‌رود و فرد را در ورطه‌ای از زندگی گرفتار می‌کند که کمترین شباهت را به یک زندگی معمول دارد و از جریان اصلی جامعه و حیات معمول اجتماعی بیرون می‌راند. امروزه متاسفانه اصلی‌ترین علت بی‌خانمانی در کشور حالات شدید مصرف مواد است که خود به‌عنوان یک آسیب اجتماعی مستقل نیازمند سیاست‌گذاری و اقدامی است که تنها بخشی از آن به ترک مصرف مربوط می‌شود و سایر جنبه‌های زیست فرد از جمله بازگشت به اشتغال، بازگشت به یک زندگی اخلاقی، ترمیم روابط اجتماعی، مسئولیت‌پذیری و رعایت هنجارهای اجتماعی بخشی از مسائلی است که همسو با مصرف مداوم باید در دستور کار قرار گیرد. اعتیاد بیشترین همبستگی را با سایر جرائم دارد و اغلب زندانیان کشور به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم درگیر مسئله مصرف یا توزیع و حمل مواد مخدر هستند. تمام این موضوعات نشان می‌دهد باوجود سابقه طولانی مقابله با این پدیده، همچنان این مسئله در صدر آسیب‌های اجتماعی کشور قرار دارد و بدون حل آن، گره از کلاف بسیاری از مشکلات اجتماعی باز نمی‌‌شود.

همان‌گونه که اشاره شد مقابله با مواد مخدر چندبعدی و چندساحتی است؛ از عرضه گرفته تا تقاضا؛ از پیشگیری گرفته تا درمان و کاهش آسیب. کاهش و کنترل این بلای خانمان‌برانداز در ید هیچ دستگاه حاکمیتی و مردمی به‌تنهایی نیست و همه نهادها و ارکان‌های جامعه باید در این جهاد مشارکت کنند. مدیریت شهری به‌ویژه در شهر تهران ید طولایی در برنامه‌های حوزه‌ اعتیاد به‌ویژه برنامه‌های کاهش آسیب اعتیاد دارد و بنا بر مسئولیت خود در مقابله با آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه آسیب‌هایی که در عرصه شهر ظهور و بروز دارند بیش از یک دهه است اقدامات قابل‌توجهی را سامان داده است. راه‌اندازی گشت‌های فوریت اجتماعی برای ساماندهی افراد بی‌خانمان، راه‌اندازی مددسراهایی برای اسکان رایگان این افراد، گاها همکاری با حوزه‌ درمان با در اختیار قرار دادن فضا و امکانات و... بخشی از این اقدامات است. مدیریت شهری شهر تهران در دوره ششم نگاه مسئولانه‌تری به کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد و اعتبارات و تمرکز ویژه‌ای به حوزه اعتیاد اختصاص داده است. در این دوره علاوه بر فعالیت مراکز و تداوم فعالیت‌‌های قبلی، شهرداری تهران با میدان‌داری در قرارگاه اجتماعی شهر تهران برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی نقش مهمی را ایفا می‌کند. این حرکت و نهضت با همکاری همه دستگاه‌های ذی‌‌مدخل و با تکیه بر نقش مردم و اولویت دغدغه‌های آنها آغاز شده و امیدوارم ضمن آسیب‌شناسی و رصد دقیق، شاهد پیشرفت روزافزون آن باشیم. در این دوره انتظار می‌رود موانع همیشگی در ساماندهی و توانمندسازی معتادان متجاهر و بی‌‌خانمان رفع شود و موضوع به نگهداری موقت و یک دوره سم‌زدایی ختم نشود. در این دوره انتظار اصلی شورای اسلامی شهر تهران ایجاد تمهیدات مراقبت پایدار و توانمندسازی جامع است که با در نظر گرفتن نیازهای پیش‌روی این افراد بعد از دوره سم‌زدایی، سازکارهایی برای اطمینان از عدم بازگشت به مصرف مواد و ماندگاری درمان را ایجاد کند. انتظار می‌رود فعالیت‌ها در این دوره با جلب مشارکت حداکثری مردم، بخش‌های غیردولتی و جلب مسئولیت‌‌پذیری اجتماعی سازمانی همراه باشد. واقعیت این است که بدون حضور مردم و شهروندان، ضریب موفقیت کاهش می‌‌یابد. در حوزه پیشگیری از مصرف مواد نیز ضمن بازخوانی تجارب موفق داخلی و موفقیت‌های سایر کشورها باید به فکر اقدامات پیشگیرانه‌ای باشیم که مانع از شروع مصرف دخانیات و مواد مخدر در نوجوانان و جوانان شود. این مهم وظیفه خطیری بر گرده‌ تمام دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی و بهداشتی قرار می‌دهد تا با استفاده از تمامی ظرفیت‌های خود در مقابله با مصرف اولیه اهتمام ورزند. شهرداری تهران با در اختیار داشتن نهادهای محلی و ارتباط نزدیک با مردم در سطح محلات و نیز توانایی سازماندهی و بسیج مردمی نقش مهمی در آگاه‌سازی جوانان و خانواده‌ها دارد.