کیف پولی که پول خلق می‌کند

حبیب الله اصغری، ریاست پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی/ رئیس سازمان جهاد دانشگاهی خواجه نصیرالدین طوسی

حضور رمزارزها از حدود ۱۰ سال قبل با بیت کوین آغاز شد و با توجه به استقبال جهانی از آن، انواع متعددی از رمزارزها ایجاد شدند که البته برخی از آنها موفق و مورد اقبال قرار گرفتند و بسیاری از آنها از گردونه رقابت خارج شده‌اند. البته با ظهور سکوی بلاکچین اتریوم، مدل دیگری از کسب و کار اقتصادی به نام توکن‌های مجازی نیز معرفی شدند که گرچه کارکرد رمزارزهایی مثل بیت کوین را ندارند، لیکن در فعالیت‌های تجاری و اقتصادی جایگاه ویژه خود را دارا می‌باشند.

در کشور ما نیز همراه با حرکت جهانی، رمزارزها جایگاه پرمخاطبی به خود اختصاص داده‌اند. ایجاد سایت‌های اطلاع رسانی متعدد در حوزه رمزارزها، ایجاد صرافی‌ها و مارکت‌های ایرانی برای تبادل رمزارزها، برگزاری فراوان سمینارها و هم اندیشی‌ها برای مخاطب عموم و مخاطب تخصصی، ورود ابتدایی مراجع قانونگذاری مانند مرکز ملی مجازی در مسئله رمزارزها، ایجاد فارم‌ها و فعالیت‌های پرشتاب ماینینگ در کشور، ایجاد رمزارز ملی توسط بانک مرکزی ، ایجاد رمزارزهای خاص مانند جیبیتال برای کاربردهای آموزشی و... بازگو‌کننده این نکته است که رمزارزها یکی از زمینه‌های مورد علاقه مردم در فضای مجازی کشور محسوب می‌شود.

اگرچه باید اذعان نمود که یکی از دلایل علاقه مندی مردم به بحث رمزارزها مسئله کسب درآمدهای نامتعارف از این فضاست. این نامتعارفی مربوط به نوسانات نرخ رمزارزها نسبت به دلار از یکسو و نوسانات نرخ دلار با ریال از سویی دیگر می‌باشد که به نظر می‌رسد انگیزه بیشتری برای حضور مردم در خرید و فروش رمزارزها یا انجام فعالیت‌های ماینینگ را در پی دارد.

با توجه به اهمیت رمزارزها در آینده اقتصادی کشور، در سلسله مطالب پیش روی، موضوع رمزارزها از ابعاد مختلف شامل چیستی رمزارزها، فنی و فناوری، کسب و کار، اقتصاد و تجارت مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.

ماهیت رمز ارزها

رمزارزها - یا به تعبیر برخی رسانه ها، ارزهای دیجیتال که به نظر می‌رسد اصطلاح ارزهای دیجیتال در دنیای بانکداری و مباحث مالی، گستره وسیعتری از رمزارزها از جمله کارتهای اعتباری را شامل شود- از محصولات فناوری IT محسوب می‌شود که در طی سالیان اخیر به دلیل عواملی که بدانها اشاره خواهد شد، از ارزش و اهمیت قابل توجهی برخوردار شده‌اند. بر این نکته تاکید می‌شود که رمزارزها محصول فناوری هستند و جنس آنها مجازی و در دنیای نرم افزار و اینترنت معنی و مفهوم می‌یابد.

برای تقریب ذهن به موضوع، حساب‌های بانکی را در نظر بگیرید. یک حساب بانکی مجموعه‌ای از اطلاعات شامل مشخصات صاحب حساب، موجودی حساب و تراکنش‌های انجام شده است که تمام این اطلاعات به‌صورت مجازی در پایگاه‌های داده ذخیره می‌شوند. کارت هایی که در اختیار ماست وسیله‌ای برای دسترسی به این اطلاعات از طریق دستگاه‌های خودپرداز می‌باشد.

رمزارزها نیز از این حیث شبیه حساب بانکی می‌باشند. یعنی ماهیت آنها مجموعه‌ای از اطلاعات و سوابق تراکنش هاست که با مشخصات خاصی در پایگاه‌های داده در اینترنت ذخیره شده‌اند. در دنیای رمزارزها مشابه با کارت‌های بانکی، نرم افزارهایی به نام "کیف پول" وجود دارد که وسیله دسترسی به این اطلاعات و پایگاه‌های داده می‌باشد. در اصطلاح فنی به این نوع نرم افزارها Wallet اطلاق می‌شود. لیکن رمزارزها و ساختار آن با حساب‌های بانکی یک تفاوت ذاتی و اساسی دارد. اعتبار موجود در حساب‌های بانکی از پول حقیقی که توسط بانک مرکزی کشورها چاپ می‌شود، ایجاد می‌شود.

هنگامی که به موجودی یک حساب بانکی ۱۰۰۰ تومان افزوده می‌شود، این اعتبار به ازای تبادل ۱۰۰۰ تومان پول حقیقی که توسط بانک مرکزی چاپ شده است، ایجاد می‌شود. یعنی اگر به تاریخچه این اعتبار نگاه کنیم، منشا وجودی آن به پول حقیقی بازخواهد گشت. اما رمزارزها اینطور نیستند و اصولا با پول حقیقی هیچ ارتباطی ندارند. رمزارزها اعتباری هستند که به ازای پاداش انجام خدمات نرم افزاری ویژه‌ای در فضای مجازی تولید می‌شوند و این اعتبار، صرفا در فضای مجازی و اینترنت قابلیت تبادل دارد. به عبارتی دیگر منشا و حیات آن در فضای مجازی است.

اعتبار حساب‌های بانکی به پشتوانه پول حقیقی است که بانک مرکزی چاپ می‌نماید و در سیر تبادلات پولی، این پول حقیقی از طریق بانک‌ها تبدیل به اعتبار بانکی می‌شود که به‌صورت مجازی و دیجیتال قابل بهره‌برداری است (مثلا خرید اینترنتی یا انتقال وجه). اما رمزارزها بدون حضور بانک مرکزی و چاپ پول، در فضای مجازی برای گروهی خاص به نام ماینر به ازای خدمات نرم افزاری آنها تولید و به عنوان اعتبار در اختیارشان قرار می‌گیرد. ماینرها می‌توانند این اعتبار را در اینترنت به گردش درآورند. مثلا با این اعتبار کالایی بخرند و بهای کالا را با استفاده از اعتبار رمزارزشان در اینترنت به حساب فروشنده انتقال دهند یا این اعتبار را به ازای دریافت پول حقیقی، به اشخاص دیگر یا به صرافی‌های رمزارز واگذار نمایند.